De festivals Go Short en HAFF

Dat uit Scandinavië interessante documentaires en speelfilms komen wisten we al. Het Holland Animation Film Festival (HAFF) en het kortfilmfestival Go Short laten zien dat Scandinavische animaties en kortfilms er ook mogen zijn.

Door Jos van der Burg

Seven Minutes in the Warsaw Ghetto

Geen kwaad woord over karton, maar er zullen weinig kinderen rondlopen die ervan dromen om later in hun leven als vertegenwoordiger van een kartonfabriek in een vergadering een presentatie te geven over de voordelen van isolatiekarton. De tragikomische antiheld van middelbare leeftijd in de korte film Liner Board van de Zweed Jens Jonsson doet zijn best om er iets van te maken ("our visions for the future"), maar raakt de draad kwijt als een vrouw binnenkomt die bij de deur blijft staan. Langzaam komen we erachter dat beiden jaren eerder een verhouding hadden. Beiden hebben zo hun gedachten over waarom het misging. De kijker kan uit de flashbacks zijn eigen oordeel vormen. Absurdisme, melancholie en het gevoel kansen te hebben gemist in het leven zijn in meer Scandinavische films te vinden. Zelfs zo vaak, dat het opvalt. Wie helden zoekt, kan deze films overslaan, want ze worden bevolkt door personages, die misschien wel dromen van een groots en meeslepend leven, maar die het al moeite genoeg kost om niet depressief te worden. Zoals de twee halfzachte criminelen in Autumn Man van de Zweed Jonas Selberg Augustsen. De twee hebben geen cent te makken, wat vervelend is als je als koffieverslaafde aan een kop koffie wilt komen. "Koffie zou een mensenrecht moeten zijn", zegt een van hen. Doordat hij geen koffieshot krijgt, gaan zijn handen steeds heviger trillen. Criminelen op jacht naar koffie: kan het lulliger?

Shit
Veel Zweedse kortfilmmakers lijken beïnvloed door Roy Andersson, met Songs from the Second Floor en You, the Living de grootmeester van absurdisme dat het menselijk tekort blootlegt. Of putten Zweden allemaal uit hetzelfde bron? Hebben we misschien te maken met een nationale karaktertrek? Op het kortfilmfestival Go Short komt de vraag ongetwijfeld aan de orde, omdat het festival met een programma aandacht besteedt aan de Zweedse kortfilm. Het bevat sterke films, zoals This Is Alaska van Marten Nilsson. De film voert in het koude niemandsland in Alaska een paar natuurliefhebbende stellen op, die bewust op deze plek zijn gaan wonen, omdat je er nog, in de woorden van één van hen, "extreem individualistisch" kunt leven. Weg van de overgereguleerde maatschappij. Leve de vrijheid. Maar langzaam sluipen andere waarheden in de film. Een vrouw zegt dat ze hier nooit naar toe was verhuisd als haar grote liefde haar niet in de steek had gelaten. Een ander klaagt over de grote afstanden. En weer een ander noemt het afgelegen woonoord "de plek waar je eindigt als je je shit niet op orde hebt." Intrigerende film, die de kijker laat raden of hij naar fictie of documentaire kijkt. Het contrast tussen paradijselijke natuur en onbeholpen menselijk gedoe doet zich ook voor in The Lodge, eveneens van Marten Nilsson. In de fictiefilm brengt een groepje in de stad wonende vrienden een korte vakantie door in een prachtig natuurgebied. "Ik ben volledig in harmonie met de natuur", zegt iemand in het begin. Het duurt niet lang, want de onuitgesproken irritaties stapelen zich snel op. Klinkt bekend? Inderdaad: het fileren van groepsprocessen door Nilsson doet sterk denken aan Involuntary en Play van landgenoot Ruben Östlund.

Verpletterend
Dat Scandinavië ook met animatiefilms meetelt, is te zien op het Holland Animation Film Festival. Scandinavische animatiefilmers hebben net als hun kortfilmcollega’s geen last van opgelegde vrolijkheid. Doortrokken van treurige eenzaamheid is Benjamins Flowers van de Zweedse Malin Erixon. De film voert op de bank in een huiskamer een mannetje op dat ons meedeelt dat psychoanalytici vinden dat hij een probleem met de werkelijkheid heeft. Ze hebben gelijk, want in kleurrijke beelden lopen werkelijkheid en fantasie bij hem stevig door elkaar. Zo beleeft het kereltje in zijn hoofd spannende avonturen in een erotisch café of bordeel en in een vakantieparadijs. In werkelijkheid durft hij de deur niet uit. Hoe fantasie ook redding kan brengen, is te zien in Under the Fold van de Deen Bo Juhl Nielsen. In de prachtig getekende film raakt een werkloze vader steeds meer ontmoedigd door zijn vergeefse zoektocht naar werk, maar hij wordt gered door de kleurrijke fantasie van zijn zoontje. Aan fantasie en verbeelding ontbreekt het ook de Zweedse striptekenaars Max Andersson en Lars Sjunnesson niet. Met een levensgrote Tito-pop, die oogt als een zombie, trekken zij in de roadmovie Tito on Ice door voormalig Joegoslavië. De animatiefilm met live-action scenes laat zien dat anarchie en gekte op de Balkan nooit ver weg zijn. En ook niet in deze film. Aangrijpend is de Deense zwartwitfilm Seven Minutes in the Warsaw Ghetto. Animatiefilmer Johan Oettinger heeft niet meer dan zeven minuten nodig voor een verpletterend verhaal over een levenslustig jongetje en twee Duitse militairen in het getto van Warschau. Dat de film gebaseerd is op een ware gebeurtenis bewijst weer eens dat menselijke slechtheid grenzeloos is.

Go Short van 13 t/m 17 maart in Lux in Nijmegen goshort.nl

Holland Animation Film Festival van 20 t/m 24 maart in het Louis Hartlooper Complex in Utrecht haff.nl