LAB111 gaat het gevecht aan met de Celluloid Ceiling

Vanaf 8 maart vertoont LAB111 verspreid over drie maanden meer dan twintig films van vrouwelijke filmmakers met vrouwelijke personages in de hoofdrol. Hiermee onderzoeken ze de representatie voor en achter de camera. We spraken programmeurs Helena Castro en Tom Ooms over hun drijfveren. “Het gaat uiteindelijk toch om bewustwording.”

Hoe kwamen jullie op het idee dit programma te maken?
Tom Ooms: “Bij LAB111 maken we vaak programma’s die geboren worden uit de actualiteit. Bijvoorbeeld: als Gaspar Noé Climax uitbrengt, dan draaien wij ook weer Enter the Void. Of we draaien Ingmar Bergmans films omdat het 100 jaar geleden is dat hij geboren werd. Maar dat zijn vaak allemaal mannen! Aanleidingen om een vrouwelijke filmmaker zo in de spotlight te zetten zijn er frustrerend weinig. Internationale vrouwendag is natuurlijk altijd een goeie aanleiding om zo’n soort programma te doen. Vorig jaar was dat met een uitverkochte vertoning van Frida een succes, dus dit jaar wilden we wel all out.”

En hoe hebben jullie dat aangepakt?
Ooms: “De criteria waren eigenlijk heel makkelijk: het moesten films met een vrouwelijk hoofdpersonage zijn, die geregisseerd waren door een vrouw.”
Helena Castro: “Het programma heet ‘Female Frame: Breaking the Celluloid Ceiling’ omdat het kader zowel gemaakt als gevuld wordt door vrouwen. Zo kun je twee statements tegelijk maken: je kiest voor vrouwelijke regie, want dat komt al veel minder voor. Maar je kiest ook voor vrouwelijke representatie, wat in Hollywood, maar ook zeker daarbuiten, nog altijd problematisch is. Vrouwen worden toch nog steeds vaak afgebeeld als bezig met jongens en kleren, of als hysterisch. Er wordt vaak een eenzijdig beeld van vrouwen geschetst. En je merkt dat als vrouwen films maken over vrouwen, de vrouwelijke personages veel minder plat worden.”

Hoe zijn jullie uiteindelijk bij deze selectie uitgekomen?
Castro: “Om een goeie balans te vinden hebben we uiteindelijk goed gekeken naar de landen waar de films vandaan kwamen en de jaren waarin de films gemaakt zijn. Als je dat op een rijtje zet, dan zie je dat er het minste films uit de jaren 60, 70, 80 uit de vorige eeuw naar voren komen. De meeste films die we vertonen komen dan ook uit de afgelopen 20 jaar. En uit Frankrijk en Amerika. Maar na deze algemene selectie komt het er toch op neer welke film wij zelf het leukst vinden.”
Ooms: “En er waren een aantal makers die in dit kader zo belangrijk zijn geweest – Lucrecia Martel, Sally Potter.”
Castro: “Maar ook Sofia Coppola!”
Ooms: “Die mochten dus sowieso niet ontbreken. Maar hier kwamen we ook gelijk het grote probleem tegen van het programma: heel veel films die we wilden vertonen waren onvindbaar. Omdat wij zoveel klassiekers vertonen is het voor ons altijd al lastig om bepaalde films te pakken te krijgen. De filmindustrie staat er helaas niet om bekend hun archieven goed bij te houden. Maar je zou toch denken dat het bij dit soort films júíst meer inzet zou moeten zijn ze te bewaren.”
Castro: “Als je kijk naar wat de [algemeen geaccepteerde] filmcanon is, dan merk je dat deze films daar dus geen onderdeel van zijn. Er wordt niet de moeite gedaan ze goed te bewaren, terwijl andere toch klassiekers veel makkelijk vindbaar zijn.”

Er staan ook een aantal gastsprekers op het programma.
Castro: “Daar heb ik me vooral op gestort. Ik vind het namelijk altijd zoveel toevoegen als er een randprogramma is. Daarom heb ik bij zoveel mogelijk films mensen gezocht die er iets over konden vertellen. Het hoeft in deze inleidingen niet perse te gaan over de vrouwelijke regisseur of representatie op het scherm. Als er maar iets leuks of bijzonders over de film uitgelicht wordt. Uiteindelijk zijn het ook gewoon films waar je van kan genieten. Volgens mij herinner je je de film beter als er vooraf iets over is verteld. Net zoals je in een museum bij elk kunstwerk wat meer informatie krijg, krijgt Female Frame door deze toevoegingen wat meer body. Zo komt Basje Boer een mini-lezing geven over Marie Antoinette van Sofia Coppola. En professor Maaike Meijer, een beroepsfeminist, vertelt iets over de representatie van mannelijkheid in Orlando vertellen.”

Houden jullie het bij deze serie voor het Female Frame programma?
Ooms: “Ik heb het idee dat het programma met deze films nog niet afgelopen is. We merken dat er vanuit de media heel veel enthousiasme over is, we krijgen er veel interviewverzoeken over. En dat voelt een beetje dubbel: natuurlijk ben je altijd heel blij met aandacht voor jouw programmering, maar het legt ook bloot hoe erg dit onderwerp nog altijd opvalt.”
Castro: “Terwijl je eigenlijk zou willen dat dit de normaalste zaak van de wereld is. Dat het deel uitmaakt van de normale programmering. Maar ja, tegelijkertijd moet je ergens iets wakker schudden bij mensen, duidelijk maken dat die representatie toch echt belangrijk is. En eigenlijk hoop je dat er soms mensen zijn die deze programmering zien en denken: ‘Oh, misschien kan ik ook wel een film maken!’ Het gaat uiteindelijk toch om bewustwording. Daarom willen we deze programmering ook na deze drie maanden voortzetten.”