Focus: Paul Verhoeven tussen glorie en verguizing

Een mooi discussieonderwerp: maakte Paul Verhoeven zijn beste films in Nederland, Hollywood of Frankrijk? Wie zijn zes Amerikaanse films nog eens wil zien, waaronder het controversiële Showgirls, kan in elk geval terecht in Lab111.

Het is vast geen toeval dat overal waar Paul Verhoeven werkt er een moment komt dat hij een film maakt die critici afdoen als ranzige exploitatie of erger. In Nederland was dat in 1980 het geval met Spetters. ‘Een diepzwarte poel voor personen wier geestelijke groei na drie jaar is opgehouden’, oordeelde de Volkskrant. De Telegraaf zag ‘een fascistoïde aandoend soort amusement’. Vijf jaar later hield Verhoeven het in Nederland voor gezien en vertrok hij naar Amerika.

Dat pakte goed uit met hits als Robocop, Total Recall en Basic Instinct. Maar met Showgirls ging het in 1995 mis. Beter gezegd: met de ontvangst van de film. Het drama over een naïeve vrouw die het wil maken in de showbiz in Los Angeles, waarna ze in een ranzige, cynische wereld terechtkomt, waarin ze snel leert hoe je iedereen moet gebruiken voor je eigen ambities, kreeg vernietigende kritieken. ‘Het grootste risico dat de de makers hebben genomen, is dat ze een film hebben gemaakt zonder dat iemand kan acteren’, oordeelde The New York Times.

En nu is het de beurt aan Verhoevens Franse film Benedetta. Werd Elle vijf jaar geleden ontvangen als een complexe karakterstudie van een verkrachte vrouw, met Benedetta doen de reacties in de Angelsaksische wereld weer denken aan die van een kwart eeuw geleden bij Showgirls. De film ‘voldoet aan de basisdefinitie van pornografie’, schreef het Amerikaanse vakblad Variety na de première op het filmfestival van Cannes. De Engelse krant The Guardian zag ‘ranzigheid met religiositeit als aankleding’.

Het is nooit stil rond Verhoeven. Wie zijn zes Amerikaanse films nog eens wil zien, kan dat doen in Lab111. Oordeel zelf of Showgirls de ranzige film is die critici erin zagen of een naargeestige maar eerlijke blik op de American Dream, die voor velen uitmondt in een American Nightmare.

Paul Verhoeven: The American Years | 8 t/m 24 oktober, Lab111, Amsterdam