Gus Van Sant over Good Will Hunting

Wat een springplank is voor de twee jonge scenarioschrijvers en acteurs Matt Damon en Ben Affleck is tegelijkertijd een bedenkelijke carrièrewending van Gus Van Sant. De regisseur van het grimmige Drugstore Cowboy en My Own Private Idaho maakte met Good Will Hunting een feel good movie, die zelfs de leden van de Academy kon bekoren. “Ik vind een goede mainstream-film even waardevol als de onafhankelijke film.”

Na de junkies en de jongenshoertjes uit Drugstore Cowboy en My Own Private Idaho stapte Van Sant over op de satire. Even Cowgirls Get the Blues was nog behoorlijk onevenwichtig, maar met de op succes beluste weervrouw uit To Die For kon hij wel uit de voeten.

Van Sant is nu met het psychologische drama Good Will Hunting ergens in het midden beland, wat misschien voor Hollywood-begrippen een goede film oplevert, maar waarbij Van Sant wel zijn eigenzinnige regie heeft moeten inleveren. Van Sant: “Het script vormde de leidraad, dus een grimmig einde zat er gewoonweg niet in. Het script is helemaal onafhankelijk van mij tot stand gekomen, en ik ging aan de slag met jongens die helemaal los stonden van alles wat ik hiervoor heb gedaan. Matt en Ben hebben in hun leven heus wel wat tragedies meegemaakt, maar hun visie blijft een optimistische. Ze zijn niet zozeer in beslag genomen door de schaduwzijde van de dingen, maar tonen liever de overwinning van het mooie op de donkere kant van het leven.”

Stagnerende wereld
Will Hunting is een wiskundig genie waarvan maar één vergelijkbaar geval bekend is: een Indiase man die ooit, verstoken van elk contact, een wiskundeboek heeft gevonden en vervolgens ongekende theorieën formuleerde. Dit behoorlijk uitzonderlijk gegeven is eigenlijk niet zo interessant. Belangrijker is hoe Will op een bijna valse manier ‘gewoon’ wil zijn, en beweert het liefst bouwvakker of schoonmaker te willen worden. Chuckie, een drinkebroeder van hem, wijst hem in een sleutelscène op deze misplaatste houding. Will heeft met zijn bovenmenselijke intelligentie een lot uit de loterij gewonnen, en het zou een belediging voor de minder bedeelde Chuckie zijn als Will zo onverschillig met zijn mogelijkheden zou omgaan. Mogelijkheden waar Chuckie en de zijnen alleen maar van kunnen dromen.

“Will offert zijn kansen op om zich te onder te dompelen in een stagnerende wereld van hard werken. Hij heeft zijn vrienden en de psychiater nodig om hem wakker te schudden. Will beroept zich op de eerlijkheid van het simpele schoonmakerswerk. Maar het is oneerlijk als je jezelf daarachter verbergt. Zelf heb ik me nooit in zo’n situatie bevonden, want ik heb samen met mijn ouders overal en nergens gewoond. Dus ik weet niet hoe het voelt om een gevangene te zijn van je eigen omgeving. Wat ik wel om me heen zie is dat heleboel mensen in zogenaamd treurige omstandigheden helemaal niet van plan zijn om iets aan hun huidige situatie te veranderen. Ze concentreren zich veel meer op hun dagelijkse beslommeringen en proberen van elke dag wat te maken. Dit gegeven spreekt me eigenlijk veel meer aan dan het succesvol ontsnappen uit je milieu. Er zijn uitzonderingen, zoals Michael Moore dat liet zien in zijn documentaire Roger & Me. Dat hij de depressieve omgeving van Flint, Michigan ontstegen is wordt alom toegejuichd, omdat hij daarmee publiekelijk tegen alle bestaande systemen aanschopt.”

Het onbekende
De titel slaat niet alleen op de goede inborst van Will Hunting, maar ook op de jacht naar zijn wilskracht. “De natuurlijke menselijke situatie is om te blijven op de meest comfortabele plek waar je bent. Je zoekt altijd de weg van de minste weerstand. Will is bang om de wijde wereld in te trekken en moet zijn wilskracht voeden door middel van de uitdagende gesprekken met de psychiater en de confrontatie met zijn vriend Chuck. Ook voor mij is dat herkenbaar, want iedereen heeft er problemen mee om zijn routinematige leven te veranderen. Mensen met een goede baan en een gezin om te onderhouden kiezen doorgaans liever voor een zeker bestaan dan een twijfelachtige toekomst. Dit kun je toepassen op van alles: als je vaak en graag naar het Van Gogh Museum gaat en je daar op je gemak voelt, is het behoorlijk confronterend om naar het Stedelijk Museum te gaan. Het onbekende is verontrustend.”

Dat Van Sant nu een Van Gogh Museum-ervaring levert met Good Will Hunting stoort hem desondanks niet. “Ik doe wat me op een bepaald moment invalt. En als dat een feel good movie is, dan heb ik daar geen moeite mee. Ik vind een goede mainstream-film even waardevol als de onafhankelijke film.”

Van Sant levert eerder een bijdrage aan het door blockbusters gedomineerde Hollywood dan aan zijn eigen oeuvre. Hoewel hij zeker niet op jacht was naar Oscarnominaties, weet hij wel wat er voor nodig is om Academy-leden te bekoren. “Het is voor Hollywood bijna een verademing om weer een psychologisch drama te produceren. Good Will Hunting is een film die ze doet denken aan de goede oude tijd toen dit soort praatfilms nog werden gemaakt. Door alle actiefilms waren ze even vergeten dat het ook anders kan.”