Water Children

Het mooie Water Children van Aliona van der Horst is een requiem voor het leven dat het in zich had geboren te worden en is weggespoeld.

De tijd van de egodocumentaires lijkt voorbij, net als, naar verluidt, de tijd van het individualisme. Documentaires over het privéleven van de filmmaker worden steeds zeldzamer. Het mooie Water Children is een twijfelgeval in het genre. Ook al horen we een intieme ontboezeming van filmmaker Aliona van der Horst (Zilveren Wolf op IDFA voor Boris Ryzhy), haar Water Children is meer een persoonlijke documentaire dan een egodocumentaire. Ze neemt een privékwestie als motief om een bijzondere documentaire te maken over de Nederlands-Japanse pianiste en performancekunstenaar Tomoko Mukaiyama, die eerder samenwerkte met onder andere Aryan Kaganof en Marina Abramovic. In 2009 maakte ze een soort kathedraal van 12.000 witte jurken die ze met menstruatiebloed doordrenkte. De Volkskrant noemde haar kunstwerk Wasted ‘sereen en schokkend tegelijk’. "Niemand praat over dat bloed tussen je benen. Het is niet hetzelfde bloed dat we altijd op tv zien. Het is niet agressief, het is een ander soort bloed", zegt Tomoko Mukaiyama.
Een Japanse man die het kunstwerk tijdens de tentoonstelling bekijkt, noemt het terecht een requiem voor het leven, dat het in zich had geboren te worden en is weggespoeld. Zo enthousiast als deze man erover praat, zo getergd is zijn vrouw. Die ziet er helemaal de lol niet van in en ergert zich eraan dat mannen tijdens het pimpelen steeds meer verhit raken over het onderwerp, zonder te weten dat het een lijdensweg voor de vrouw kan zijn.

Blootgeven
Na deze eerste reacties komt de documentaire steeds dichter bij de kunstenares, en dichterbij de filmmaakster die hoopte dat ze zichzelf buiten beeld kon houden maar door Mukaiyama uit de tent wordt gelokt. De gesprekken tussen hen zijn aftastend en eerlijk. "Wanneer zal Aliona zich blootgeven", denkt Mukaiyama, waarna ze eindelijk ontdekt waarom de filmmaakster zich zo aangesproken voelt door het kunstwerk. Aliona probeert al acht jaar een kind te krijgen. Al haar ongeboren kinderen zitten in haar hoofd. "Ze zijn niet in deze wereld. Maar soms zie ik ze spelen in de kamer." Geen kind hebben is volgens haar een onzichtbaar verlies, want mensen zien niet wat zij en haar man niet hebben.
Ondertussen krijgt Mukaiyama brieven van vrouwen die tijdens het bezoek aan de kathedraal een jurkje hebben mogen meenemen dat ze thuis met hun bloed konden bedekken. Dit ritueel leidde bij een vrouw tot het uitspreken van een zwarte gedachte die ze altijd had verzwegen. Ze moest terugdenken aan haar overleden kind, dat voor haar gevoel te snel op de geboorte van het eerste was gevolgd. Ze had altijd gedacht dat het kindje gevoeld had dat het niet gewenst was en daarom was overleden.
De zorgvuldige opbouw van Water Children wordt kracht bij gezet door de kalme, ritmische beelden van stenen en water, waarbij de kijker zelf zijn gedachten kan vormen. In de ontroerende climax bezoekt de filmmaakster het boeddhistische ritueel van de ‘waterkinderen’: te vroeg geborenen, dood geborenen, nooit geborenen, die in kleine beelden op een rij staan, toch nog een beetje onder ons.

Mariska Graveland