Tom of Finland

De homo-erotische tekeningen van Tom of Finland zijn te vinden op alles van mokken tot postzegels. Toen Tom zijn afgetrainde, bijna uit hun broek klappende mannen in de jaren veertig voor het eerst schetste, waren ze subversief. De biopic van Dome Karukoski over Meneer Finland is eerder het tegenovergestelde.

Dome Karukoski, scenarist Aleksi Bardy en de producenten hebben het natuurlijk niet makkelijk gehad. Als je de man achter de artiestennaam Tom of Finland aan een breder (en niet alleen homo-) publiek wilt introduceren, dan kun je qua inhoud niet al te ver gaan. Een sympathieke grootmoeder in een buitenwijk van Helsinki of Heerenveen wil misschien best een film over een van de meest bekende tekenaars van Finland zien maar zit waarschijnlijk niet te wachten op talloze scènes vol leer, latex en achterdeurseks. Tegelijk kan de biopic niet om seks en geilheid heen; het zijn immers de centrale gegevens die de verboden tekeningen — homoseksuele handelingen waren in Finland tot 1971 strafbaar — van Tom uiteindelijk zo populair zouden maken.
Het resultaat is een film die, thematisch gezien, vlees noch vis is; een biopic die de inhoud van de tekeningen nooit verbloemd maar waar het er in het echte leven van de auteur veel netter en saaier aan toe lijkt te gaan. Het is daardoor soms bijna alsof hij zijn seksuele dromen alleen aan het papier toevertrouwd, terwijl het verhaal juist over een man gaat die, in het leger en daarna vooral in het buitenland, zichzelf vond in seksueel bevrijdende uitspattingen die dan weer hun weerslag vonden in zijn tekenwerk.
Als we de ongemakkelijke spagaat tussen inhoud en toon even vergeten, is Tom of Finland een degelijke, vrij goed doortimmerde biopic waarin we de hoofdfiguur door de jaren heen volgen, van jonge soldaat tot artiest in Amerika en homoman die geconfronteerd wordt met de aidscrisis. Acteur Pekka Strang speelt "Tom" (echte naam: Touko Valio Laaksonen) gedurende 40 jaar en doet dat vrij onderkoeld, wat goed past bij het karakter van de Finnen maar waardoor het voor het publiek soms lastig is om directe lijntjes te trekken tussen zijn denken, handelen en artistieke inspiraties.
Als puur historische film werkt Tom of Finland beter en Karukoski schetst een mooi gefilmd en aangekleed beeld van de veranderende normen en waarden. Niet alleen in Finland en Europa maar in de hele Westerse wereld van de jaren veertig tot en met de jaren tachtig.

Boyd van Hoeij