Tesis

Kort geleden was ons land heel even in rep en roer toen Engelse documentairemakers beweerden dat er in Hoofddorp snuff-movies zouden zijn vervaardigd. Snuff-movies, waarin mensen voor de camera worden doodgemarteld, zijn nog nooit daadwerkelijk aangetroffen, en met de Hoofddorp-snuffs was het al niet anders. Voor de jonge Spaanse regisseur Alejandro Amenábar staat het bestaan van het fenomeen echter wel vast. Zijn debuutfilm Tesis is een aanklacht tegen de afgestompte media-maatschappij waarin deze uitwassen kunnen ontstaan.

Een metrotrein staat stil, het licht is uitgevallen en er heerst een lichte paniek. Er volgt een omroepbericht: een man is overreden en iedereen moet hier uitstappen. De omroeper maant de passagiers vooral het gelaat af te wenden, omdat het slachtoffer door de trein in tweeën is gespleten. De camera volgt een jonge vrouw die naar het spoor toeloopt om toch een blik te werpen op het morbide tafereel. Net op het moment dat zij over de rand van het perron wil kijken wordt zij, en met haar de camera, met een ruk achteruitgetrokken.
Deze beginscène, waarin de kijker op dwingende wijze wordt meegevoerd in een mengeling van afschuw en sensatie, is typerend voor de aanpak en de thematiek van Tesis. De nieuwsgierige jonge vrouw, Angela, is een studente communicatiewetenschappen. Voor haar afstudeerscriptie is zij op zoek naar films en tv-programma’s met extreem geweld, en daarbij stuit ze toevallig op een snuff-movie. Samen met een buitenissige medestudent die een voorliefde heeft voor harde films vol dood, porno en geweld raakt ze op het spoor van een bende die snuff produceert, een spoor dat leidt naar hun eigen Madrileense universiteit. Als ze te dicht bij de identiteit van de daders lijkt te komen dreigt Angela zelf slachtoffer te zullen worden van de snuff-filmers.

Afschuwelijke taferelen
Hoewel Amenábar in zijn debuut niet bepaald de lichtste kost aansnijdt is Tesis opmerkelijk onderhoudend. Het verhaal is gegoten in de vorm van een spannende actiethriller, en zeker in het eerste deel weet de 23-jarige regisseur de aandacht uitstekend vast te houden met onverwachte plotwendingen, achtervolgingen en schokeffecten. De sfeer van de film wordt voor een groot deel bepaald door de mooie, atmosferische soundtrack en de bijzondere lokaties waar een aantal van de sleutelscènes werden gedraaid.
Amenábar maakt dankbaar gebruik van deze en andere sfeerscheppende middelen om spelletjes te spelen met de toeschouwer. De reeds genoemde openingsscène is daar een mooi voorbeeld van, maar ook de wijze waarop de snuff-video’s zijn verwerkt is intrigerend. In plaats van te shockeren met gewelddadige scènes, worden de meest afschuwelijke taferelen vooral gesuggereerd. De camera is daarbij vaak zo opgesteld dat het zicht op de snuff-movie zelf je grotendeels wordt ontnomen. Terwijl je onbewust gaat verzitten om meer te kunnen zien trekt de camera zich weer terug, of wordt de scène afgekapt.
In feite geeft de regisseur de toeschouwer een bestraffende pets op zijn vingers. Door te laten voelen hoe makkelijk het is om je mee te laten slepen in sensatiezucht dwingt de film de kijker om na te denken over zijn eigen manier van kijken. De aanklacht van Amenábar is dan ook niet zozeer tegen het snuff-genre zelf gericht, maar tegen de overweldigende invloed van de media die steeds minder terughoudend zijn bij het binnendringen in de privésfeer: verdriet, ellende, ongelukken, misère, alles wordt — als het even kan live — de huiskamer ingeslingerd. De reality-shows die ook in Spanje het tv-scherm veelvuldig teisteren betitelde de regisseur in een interview als ‘soft-snuff’.

Morele verontwaardiging
Het is jammer dat het hoge peil van het eerste uur niet tot het einde wordt vastgehouden. Er had beslist wel iets afgekund van de 130 minuten die de film telt, zo wordt er in de tweede helft wel heel veel tijd besteed aan het speuren naar de dader. Ook de vele wendingen die aan het slot nog uit de hoge hoed worden getoverd om de spanning er maar zo lang mogelijk in te houden zijn iets te veel van het goede. Daarnaast zijn sommige karakters tamelijk eendimensionaal, zoals de filmprofessor die tot vervelens toe blijft herhalen dat het alleen wat kan worden met de (Spaanse) cinema als je het publiek maar geeft waar het om vraagt — ook als dat toevallig een snuff-movie zou zijn.
Dit alles neemt niet weg dat Tesis een knappe film is, die enigszins doet denken aan de films van Michael Haneke, maar dan zonder de grimmigheid en het pessimisme die het werk van de Oostenrijkse cineast kenmerken. Zonder afbreuk te doen aan de morele verontwaardiging die aan het script ten grondslag ligt, is Tesis juist een toegankelijke en onderhoudende film, hetgeen zich in Spanje reeds vertaalde in indrukwekkende bezoekersaantallen en een fiks aantal Goya’s, de Spaanse tegenhanger van de Gouden Kalveren. Zolang de Spaanse cinema nog veelbelovende talenten voortbrengt als Alejandro Amenábar, kan men het daar voorlopig nog wel even zonder snuff-movies stellen.

Fritz de Jong