TEA

Naar aanleiding van het opmerkelijke kleurgebruik in Tea correspondeerde Frank Scheffer vanuit Mexico met de Filmkrant. Enkele fragmenten uit die e-mail-wisseling.

"Mijn muziekdocumentaires gaan uitsluitend over muziek die gecomponeerd is vanaf het moment dat film geboren wordt. Op hetzelfde moment in de geschiedenis ontstaat moderne muziek. Voor mijn oeuvre gebruik ik graag een metafoor van John Cage. Hij vergeleek de ontwikkeling van de westerse muziek met een rivier (Mahler) die zich aan het begin van de twintigste eeuw splitst in twee stromen (Schönberg en Stravinski) en dan na de Tweede Wereldoorlog verder gaat in een delta van mogelijkheden (Boulez, Stockhausen, Berio, Cage, Carter, Andriessen, Reich, Glass, Zappa, Eno, Tan Dun) om uiteindelijk in een oceaan van mogelijkheden uitmonden."
"Naar mijn idee is er in het begin van de twintigste eeuw nog een belangrijke, mysterieuze zijarm ontstaan die bestaat uit een enkele componist: Edgard Varèse. Hij heeft geen school gemaakt zoals Schönberg, of een aantal herkenbare compositiestijlen neergezet, zoals Stravinski. Hij is als eenling een weg ingeslagen die direct betrekking had op het primaire materiaal van muziek: de klank zelf. Als water dat zonder omwegen of oponthoud direct terugstroomt naar de oceaan, de oorsprong van al het leven. Mijn idee bij de laatste muziekdocumentaire over de alchemistische componist Varèse is om in zijn hoofd te gaan zitten en tegelijkertijd mijn eigen fascinatie en ervaringen vorm te geven. De titel van die laatste film zal zijn The one all alone".
"Ik heb zojuist het scenario voor die epiloog van de hele reeks componistenfilms voltooid. Met Varèse en Zappa begon het allemaal toen ik dertien was en hun muziek voor het eerst hoorde. Ik beschouw al mijn films over de muziek van moderne componisten als één symfonie en die rond ik nu af. Een belangrijk moment in mijn oeuvre dus!"

Water en vuur
"Nadat ik in de zomer van 2001 had besloten een film over Tan Dun te maken om op die manier de 21ste eeuw binnen te kunnen ‘varen’, gebeurde er iets waar ik al lange tijd op had gewacht. In plaats van alleen een film over de muziek van een componist te maken, wilde ik bij het creatieve proces van het onderwerp zelf betrokken worden. Ik ontmoette Tan Dun in het concertgebouw en hij bleek mijn werk goed te kennen. Hij voelde zich vereerd dat ik een film over hem wilde maken en vroeg mij prompt of ik niet de videodesigner van zijn nieuwe opera ‘TEA’ wilde worden. Ik zei onmiddellijk: ‘Yes’ en moest denken aan de laatste pagina van ‘Ulysses’ van James Joyce die mijn vrouw me ooit handgeschreven had gegeven en die ik altijd in mijn binnenzak draag, met veelvuldig het woord YES erin. Een prachtig woord ,’Ja’."
"In het libretto stond één zin die mij bijzonder intrigeerde en het uitgangspunt van mijn videodesign en voor de documentaire zou worden: ‘To hear the color and see the sound’. Ik wilde de primaire kleuren blauw, rood, geel maar ook groen gebruiken voor de verschillende aktes van de opera omdat Tan Dun elke akte een specifiek thema had meegegeven: Akte 1, water en vuur, Akte 2, wind en Akte 3, aarde/keramiek. Die thematiek bepaalde ook de inhoud en symboliek van mijn beelden: Water — blauw (leven, incarnatie, beweging), vuur — rood (destructie, agressie, dood), aarde — groen (groei, organisch, liefde) en wind — geel (spiritualiteit, communicatie, balans)."
"Cameraman Melle van Essen en ik gingen op zoek naar een manier om die kleuren krachtig en organisch in beeld te gieten. Melle bedacht een soort verloop binnen dezelfde kleur met verschillende gradaties en kleurintensiteiten, met als gevolg dat het lijkt of de kleuren ‘leven’. Vervolgens heb ik mijn plannen gedeeld met Jean Kalman, de lichtdesigner van de opera en zo zijn we gezamenlijk tot de theatrale belichting en projectie gekomen waarbij de extreme kleuren zijn gebruikt tijdens de voorstelling. Belichting en projectie hebben een moeilijke verhouding omdat het donker moet zijn voor projectie. De hiërarchie binnen de opera maakt dat de projectie vaak ondergeschikt is aan de belichting. Door deze ervaring ben ik er nog meer van overtuigd dat projectie steeds belangrijker zal worden omdat belichting statisch is en projectie dynamisch.
Met behulp van de nieuwe digitale projectietechniek zal het meer en meer uitgroeien tot een echt instrument en samen met de muziek tot fantastische theatrale ervaringen leiden.
Het is met name de filosofie achter thee en de magie van een onbekende wereld die mij in ‘Tea’ boeide en minder de informatie over muziek. Ook begint me het gebruik van ’talking heads’ tegen te staan. Met Tan Dun had ik het gevoel eindelijk bij iemand van mijn eigen leeftijd te zijn aanbelandt en ontstond bij mij de behoefte aan zelfexpressie in plaats van te leren van een componist."

Dana Linssen