TANGO ARGENTINO

De aandacht voor kinderen in veel recente Oosteuropese films is opvallend. Een vrolijk beeld levert dat niet op, want als we deze films moeten geloven, dreigt met het communisme ook het gezin verloren te gaan. Volwassenen hebben het vooral druk met zichzelf en laten kinderen aan hun lot over. In de verwarrende postcommunistische tijden betalen kinderen de rekening. Tango Argentino neemt het voor hen op.

Tango Argentino werd in 1992 gemaakt in Belgrado, maar kon door de internationale boycot van Servië, die — volkomen ten onrechte — ook betrekking had op culturele goederen, tot eind vorig jaar niet in het buitenland worden vertoond. Door de versoepeling van de sancties is de film, geregisseerd door Goran Paskaljevic, nu dan toch te zien. Het eerste dat opvalt is dat Tango Argentino niet over de oorlog gaat. Natuurlijk is dit typisch een opmerking van iemand die in een land woont dat niet in oorlog is. Geconditioneerd door journaalbeelden over de gruwelijkheden in ex-Joegoslavië denken we dat de oorlog daar overal en altijd aanwezig is. Dus moet iedere film uit dat gebied de verschrikkingen van de oorlog als onderwerp hebben. Liefst inclusief een duidelijke morele en politieke stellingname.
Wie zo’n film zoekt, kan Tango Argentino overslaan. Paskaljevic wilde geen film maken over de oorlog, maar koos voor "een warme en intieme film" als een "noodkreet tegen het kwaad dat ons omringt". Dat zijn (te) grote woorden voor een film die zich afspeelt in de korte periode tussen de communistische ineenstorting en het uitbreken van de oorlog(en) in Joegoslavië. De film gaat over het dagelijks leven van mensen, die moeten zien te overleven in een land dat economisch failliet is, maar die nog de blije hoop hebben dat het er met het aanstormende kapitalisme allemaal veel beter op zal worden. Er wordt gedroomd van een mooie toekomst, maar ondertussen zien wij vooral een sociale jungle, waarvan vooral kinderen en ouderen het slachtoffer worden. Tango Argentino richt zich niet alleen op het materiële aspect — hoe brood op de plank te krijgen? — maar vooral op de geestelijke afstomping en verharding, die de Servische samenleving moreel bankroet hebben gemaakt.

Bijdehand
Tango Argentino bekijkt de Servische samenleving door de ogen van het jongetje Nikola (Nikola Zarkovic), die zo’n jaar of tien oud is. Zijn vader (Miki Manojlovic) is muziekleraar en zijn moeder is een werkloze actrice, die uit financiële noodzaak bejaarden verzorgt. Behalve het geven van muziekles speelt Nikola’s vader in een bruiloften-en-partijen band. Het is zijn droom ooit een eigen huis te bouwen op het idyllische platteland. Zijn vrouw heeft het geloof daarin al lang verloren, evenals haar liefde. De huwelijksrelatie bestaat vooral uit gekibbel. Beiden gaan zozeer op in hun eigen beslommeringen, dat hun twee kinderen — Nikola heeft nog een chronisch ziek zusje dat in het ziekenhuis ligt — van hun ouders niets hebben te verwachten.
Kinderen blijven in zo’n situatie niet lang jong en Nikola gedraagt zich dan ook als een volwassene. Om dat duidelijk te maken slaat de film nogal door, want Nikola is wel een erg irritante wijsneus. Niet alleen leest hij zijn ouders regelmatig de les ("Jullie snappen niets van mensen en geld"), ook overdrijft de film als hij als plaatsvervanger van zijn moeder een succesvol sollicitatiegesprek voert, zodat hij bij thuiskomst trots zijn moeder kan melden dat hij een baantje voor haar heeft. ‘Little brother is watching you’, want niets ontgaat Nikola. Als zijn vader na afloop van een optreden op een bruiloft in een boerenschuur staat te vrijen met een plaatselijke deerne, duikt Nikola uit het niets op om hem eraan te herinneren dat het vandaag zijn trouwdag is ("Heb je al een cadeautje gekocht?"). Na zijn vader nog wat advies te hebben gegeven over hoe hij dit overspel thuis recht moet breien, keren beiden huiswaarts. Wij willen best geloven dat tienjarige Servische jongetjes bijdehand zijn, maar mag het met iets minder overdrijving?

Ouderschapscursus
Terwijl Nikola’s ouders ten onder gaan in hun relatieperikelen, zoekt Nikola aansluiting bij bejaarden, evenals kinderen een kwetsbare groep in de samenleving. Zijn favoriet is de tangozanger Julio Popovitch (Mija Aleksic), die regelmatig uitbarst in het melancholieke lied, waaraan de film zijn titel ontleent. De vriendschap tussen beiden wordt wreed verstoord als Popovitch’ geslepen zoon zijn vader in een verpleegtehuis laat opnemen, zodat hij de beschikking krijgt over zijn appartement. De oude man ontsnapt echter uit de inrichting, waarna hij en Nikola alle ellende achter zich laten door op reis te gaan naar zee.
Tango Argentino is een film over de teloorgang van menselijke waarden in de Servische samenleving, waarin alles wat weerloos is kapot slaat op de botte ongevoeligheid van afgestompte volwassenen. Dat is een interessant thema dat in de film zwak wordt uitgewerkt. Tango Argentino kabbelt al te rustig voort. De schaarse momenten die wel drama suggereren, blijven steken in clichés en sentimentaliteit, zoals het vinden van troost bij een hondje. Maar vooral loopt Paskaljevic’ visie de film hinderlijk voor de voeten. Zijn film wil vooral een morele les zijn. Dat levert bruikbaar materiaal op voor een Servische ouderschapscursus, maar geen boeiende film.

Jos van der Burg