STRANDED

De overlevenden van de legendarische vliegtuigramp in de Andes vertellen in stranded hun verhaal.

Voordat er een documentaire was, was er al een speelfilm. Misschien omdat de verschrikkingen van de overlevenden van de vliegtuigramp uit 1972 boven het Andesgebergte eigenlijk niet feitelijk te vertellen zijn. Maar ruim dertig jaar na de crash besloot Gonzalo Arijón toch een documentaire te maken over het rugbyteam dat op een zomerse dag uit Montevideo vertrok en tien weken in de sneeuw in de Chileense Tranenvallei moest zien te overleven: stranded (volledige titel: stranded: i have come from a plane that crashed on the mountains). Negentien van de vijfenveertig hebben de ramp overleefd. Arijón brengt ze terug naar de plek van het ongeluk en laat ze vertellen over de weken dat ze omringd waren door dikke pakken sneeuw en de lijken van hun vrienden. Hij won er in 2007 de Joris Ivens-prijs op het IDFA mee.
stranded bestaat niet alleen uit documentaire beelden. Arijón besloot ook een aantal scènes te reconstrueren. Zo zitten er nagespeelde episodes in de film die je letterlijk mee terug nemen in de tijd: mannen die wilde gebaren met hun armen maken. Hun gezichten vertrekken en ze knijpen nu en dan hun ogen dicht. We zien ze één voor één. Daartussen nog meer geënsceneerde beelden van de steeds dichter naderende bergen. Hard suizende geluiden overstemmen hun woorden. Zo verliep het neerstorten van het vliegtuig, waar zij de overlevenden van zijn.
Het was een slimme zet de overlevenden met hun familieleden terug te brengen op locatie. Samen vinden ze brokstukken en een vliegtuigraampje terug. Daar vertellen ze, over de lawine bijvoorbeeld, die hen plotseling begroef. En hoe ze hun eigen hoofd, dan wel dat van een ander moesten uitgraven.
De gereconstrueerde sfeerschetsen van de ramp werken door de korrelige cameravoering en blauwige teint als herinneringsbeelden. Zo brengt Arijón de jonge mannen van toen dicht bij de toeschouwer, zonder pathetisch te worden. Ondertussen vertellen de vijftigers schrikbarende verhalen met de charme van een kroegverhaal, dat grappend begint, maar stapje voor stapje serieuzer en emotioneler wordt. "Ik had net een nieuwe blauwe sweater gekocht." "Om het vliegtuig uit te komen moest ik op het lichaam van de dode vrouw naast mij gaan staan." "We dronken wijn uit een deodorantdopje." Deze gedetailleerde anekdotes maken de gebeurtenissen gruwelijk menselijk. stranded overstijgt daarmee alive: the miracle of andes (Frank Marshall, 1993), de fictiefilm over hetzelfde onderwerp met in de hoofdrol onder andere Ethan Hawke. Het moment waarop men om te overleven tot kannibalisme moest overgaan, wordt nauwkeurig beschreven met een houtsplinter als hulpmiddel om uit te leggen hoe groot de eerste hap was. Dat maakt het eerlijker en heftiger dan welke beelden je ook zou kunnen laten zien.
Mede door de schwung waarmee de mannen kunnen vertellen is de film naast gruwelijk ook ontroerend. Ondanks dat de mannen misschien zelfs nu nog getraumatiseerd zijn door die primitieve manier van leven, omschrijven ze gepassioneerd het genot van een drupje tandpasta na een flintertje mensenvlees. Maar het mooiste is misschien nog de schaapherder die voor hun redding zorgt en hen hun menselijkheid teruggeeft.

Laura van Zuylen