ROSAS DANST ROSAS

Vier danseressen trekken hun t-shirt recht, ballen hun vuisten en strijken snel door hun haar. Dat zijn de basisbewegingen van Rosas danst Rosas, een choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker uit 1984. Thierry De Mey koos een prachtige lokatie voor de dansvoorstelling en legde deze minimal-dance choreografie op film vast.

Het verfilmen van een dansproduktie is een hachelijke onderneming. De regisseur moet bij voorbaat de pretentie laten varen dat hij eenvoudigweg een registratie van de voorstelling kan maken. Wie volstaat met een camera op de tribune, krijgt priegelige beelden van hupsende mensjes in de verte. Close-ups daarentegen ontnemen de kijker de blik op het overzicht van de choreografische patronen. Een gefilmde dansvoorstelling lijkt daarom gedoemd te mislukken. Ze is niet meer dan een slap aftreksel waarbij de dansante zinnelijkheid geheel verfletst is.
Maar de regisseur kan van de nood ook een deugd maken. Als de camera-instellingen volledig opgaan in het ritme en de beweging van de choreografie, dan wordt de gefilmde dansvoorstelling een nieuw, autonoom kunstwerk. Rosas danst Rosas is wat dat betreft de gedroomde dansfilm. Componist en regisseur Thierry De Mey maakte van de gelijknamige voorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker en haar gezelschap Rosas een opwindende dansfilm, die de choreografie zichtbaar heeft verrijkt.

Agressieve kracht
De grote winst van Rosas danst Rosas is allereerst de lokatie. De film speelt zich niet af zo’n sombere zwarte kijkdoos waar de voorstelling in 1984 in première ging. Het licht schijnt overvloedig naar binnen door de grote glaswanden van Henry van de Velde’s architectonische monument waar de film is opgenomen. Van buitenaf kan de camera al door de vierkante vensters loeren om de danseressen van Rosas te filmen. Maar van binnen kan dat ook. Vrijwel alle muren in dit nieuw-zakelijke schoolgebouw uit 1936 zijn van glas, zodat het lege interieur een magnifieke dieptewerking heeft. In de verte, achter transparante lagen ruitjes zien we het ensemble in geometrische, repeterende patronen dansen, op de voorgrond danst een solist. Ze trekt eventjes het t-shirt recht dat van haar schouders is gegleden; ze balt haar vuist of strijkt snel met haar hand door heur haar.
De minimal-dance van De Keersmaeker is op zulke bewegingen gebaseerd. Deze achteloze, soms kokette gebaren uit het dagelijkse leven bepalen het ritme van de choreografie, die door de monotone, hallicunerende muziek van De Mey wordt begeleid. De danseressen herhalen ze telkens opnieuw, alsof het tics zijn die ze niet kunnen onderdrukken. Soms zijn het felle uithalen die de choreografie een agressieve kracht geven. Op andere momenten verkeren de danseressen in een uitgelaten stemming. In scènes die speciaal aan de film zijn toegevoegd rennen de vrouwen door de gangen van dit verlaten Leuvense schoolgebouw. Bijna verwacht je dat ze als schoolmeisjes uit blijdschap hun boekentassen in de lucht gooien.

Café-stoeltjes
Rosas danst Rosas begint echter veel soberder. Vier danseressen liggen op de grond. Het tempo van de bewegingen lijkt het lage tempo van de ademhaling te volgen. Maar af en toe is er een plotselinge stroomversnelling. De danseressen draaien zich om of maken een snelle beweging met hun arm. De camera zit hen dan dicht op de huid; de korte shots van zo’n explosieve beweging dragen bij aan het choreografische ritme.
De camera is in Rosas danst Rosas veel meer dan de ideale toeschouwer. Lokatie, choreografie en camera-instelling zijn perfect op elkaar toegesneden. De houding van de dansers evolueert in de choreografie van liggen, zitten en staan naar lopen. Als in het laatste deel een solist haar plaats verlaat, biedt — anders dan een podium — de lokatie haar de gelegenheid op een tocht af te leggen langs tientallen staande, bewegende danseressen. De camera volgt haar met een lange rijder, die zo beter dan ooit de loopbeweging benadrukt. In het zit-gedeelte heeft De Mey juist voor veel camera-standpunten gekozen. Door de snelle montage worden die raadselachtige bewegingen van de danseressen op café-stoeltjes steeds heftiger.
Tippeke, de korte dansfilm die vooraf gaat aan Rosas danst Rosas is daarentegen een voorbeeld van hoe het niet moet. Anne Teresa De Keersmaeker danst zelf in deze hoekige solo op muziek van De Mey en met een staccato-uitgesproken, vaak onverstaanbare tekst. Thierry De Mey laat haar ronddwalen in een bos, volgt haar met lange camerabewegingen. Terwijl Rosas danst Rosas uitmunt in ritme, helderheid en geometrie raakt de kijker van Tippeke samen met die danseres in het bos het spoor snel bijster.

Pieter Bots