Passage — A Boat Movie

Passage — A Boat Movie voert je op drie schermen mee op de weinige vrachtschepen die nog vanaf Amsterdam naar Frankrijk varen. Een hypnotiserende film met een geur van olie.

Door Mariska Graveland

Ze dragen namen als Mazzel, Cobra, Majo en Nano. Dit zijn ‘spitsen’, een type binnenvaartschip dat vanwege de bescheiden afmetingen als een van de weinige vaartuigen door de sluizen en kanalen in Frankrijk kan varen. In de mooie documentaire installatie Passage — A Boat Movie laten we ons vanuit de stuurhut meevoeren van het IJ naar Reims, Arles, de Camargue en Sète.

Vaak werd over de spits met zijn stompe voorsteven gezegd: die wil geladen niet vooruit en leeg niet achteruit. Maar het trage tempo is juist een cadeau voor de filmmakers. De kalme beelden zijn verstrooid over drie aparte schermen, die vaak alle drie iets anders laten zien. Zo krijgen we alle tijd om rond te kijken, naar het klotsende water, de bemoste kades, de onderkant van bruggen. Naar ladders die nergens heen leiden, de zwabbers en de bolders. Naar de tunnelwanden met ‘Je suis Charlie’-graffiti. Naar spuiwater, cilinders, buizen, tarwevelden en appels op een schaal. Naar het staal en de roest, het storten en verbranden. Passage is een film die ruikt naar olie.
‘Hoop dat je reis lang mag zijn’, zo citeren de filmmakers het gedicht Ithaca (1911) van de Griekse dichter Konstantinos P. Kaváfis. De hypnotiserende reis gaat langs teloorgegane haven- en industriegebieden die inmiddels zijn ingehaald door de moderne tijd, zoals de afgebladderde magasins generaux in Reims. In Frankrijk zijn veel kanalen en kades met laadplekken verwaarloosd, dichtgeslibd of helemaal gesloten omdat de overheid niet of nauwelijks wil investeren in het onderhoud. De economie en de maatschappij zijn niet meer ingericht op dit soort kleinschalig transport waarbij nog de tijd wordt genomen. Zo moeten twee mannen met de hand de wild begroeide sluisdeuren opendraaien. De lichte nostalgie wordt in het dialoogloze Passage nog versterkt door de projectie op een tunnelwand van L’atalante (1934) van Jean Vigo, de beroemdste film over de binnenvaart. De prettige soundtrack, met flarden motorgeluiden, blaast L’atalante nieuw leven in en stuwt tegelijk de rustige beelden van de schepen voort.

De andere schepen waar we op aanmonsteren zijn de Daevanos, Essex, Rogi en Vincita. Die laatstgenoemde spits heeft als bouwjaar 1965, volgens de databank Binnenvaart is deze spits vanaf het begin in het bezit van familie De Nijs in Terneuzen. Daar vaart dus een heel leven. Hoop dat je reis lang mag zijn.