Paradise

Filmveteraan Andrei Konchalovsky betoogt met Paradise nog maar weer eens dat het streven naar een aards paradijs vaak tot de hel leidt. De filmvorm is wel interessant.

Andrei Konchalovsky leek zeven jaar geleden gedwongen met pensioen te moeten na de catastrofale flop van de negentig miljoen dollar kostende Brits-Hongaarse familiefilm De notenkraker. Niemand wilde meer in zee met de toen 73-jarige regisseur. Een treurig einde van een kleurrijke carrière, die Konchalovsky, de broer van Ruslands bekendste filmregisseur en fanatieke Poetinaanhanger Nikita Michalkov, onder meer in Hollywood bracht.
Konchalovsky begon een halve eeuw geleden als scenarist (hij schreef mee aan Andrei Tarkovski’s meesterwerk Andrei Roeblov), maar maakte in 1965 zijn speelfilmregiedebuut. Veertien jaar later verruilde hij Rusland na het internationale succes van het familie-epos Siberiade (1979) voor Hollywood. Geen Russische drama’s meer, maar actiefilms, zoals het succesvolle Runaway Train (1985). Aan het Hollywoodfeest kwam in 1989 een einde na ruzie met de producent van de pulpfilm Tango & Cash. Konchalovsky werd ontslagen en keerde terug naar Rusland. De laatste twintig jaar maakte hij Russische films en (Europese) coproducties, maar na De notenkraker leek het gedaan met zijn carrière.
Het kan verkeren. Konchalovsky maakte drie jaar geleden een geslaagde comeback met The Postman’s White Nights. De op een eilandje in Noordwest-Rusland spelende docufictie oogt als een Tsjechovdrama en kijkt met milde blik naar door alcohol aangejaagde dorps- en liefdesperikelen. Met het tragikomische drama was Konchalovksy duidelijk op vertrouwd Russisch terrein. Dat is niet het geval bij het in de Tweede Wereldoorlog spelende Paradise. Het in ouderwets vierkant Academy Format en gestileerd zwart-wit geschoten drama begint met de arrestatie in 1942 in Parijs van een aristocratische Franse Russin, omdat zij twee Joodse jongetjes verborg. Een Franse collaborerende rechercheur belooft haar vrij te laten in ruil voor seks, maar de vrouw belandt alsnog in een concentratiekamp. Daarin loopt ze een Duitse flirt van lang geleden, met wie ze een leuke tijd in Italië had, tegen het lijf. Jammer dat deze man nu een SS-officier is, die ervan overtuigd is dat Hitler een aards paradijs zal realiseren, maar gelukkig houdt hij ook van Brahms, Tsjechov en Tolstoj. Wie er nu nog van opkijkt dat er ook cultuurminnende nazi’s waren, heeft de laatste decennia iets gemist.
Konchalovsky’s talent om kleurrijke werelden  te creëren, werkte uitstekend in The Postman’s White Nights, maar voelt misplaatst in Paradise. Nooit maakt het drama de gruwelijke ellende van een concentratiekamp voelbaar. Het wordt enigszins gecompenseerd door de interessante filmvorm. De door het verhaal gemonteerde latere getuigenissen van de personages, waarbij pas in de slotscène duidelijk wordt tegen wie zij praten, geeft Paradise een schijn van authenticiteit, die in de rest van de film ontbreekt.

Jos van der Burg