Oscuro animal

Na meer dan vijftig jaar lijkt er een einde te komen aan de burgeroorlog in Colombia; tijd voor de verwerking van het leed. Oscuro animal is een film over die pijn.

Het is helaas nog te vroeg om te spreken van echte vrede in Colombia. De guerrillabeweging FARC tekende vorig jaar een vredesverdrag met de regering, maar de uitvoering daarvan en de onderhandelingen met de guerrilla’s van de ELN lopen nog. De extreemrechtse paramilitaire organisaties die tien jaar geleden werden gedemobiliseerd, zijn is sommige gevallen weer opgedoken onder nieuwe namen. Human Right Watch blijft kritisch over het optreden van het reguliere leger en de politie. Meer dan 13.000 vrouwen zijn verkracht tijdens de burgeroorlog. Over­al liggen landmijnen. Het trauma is nog heel vers.
Oscuro animal, dat vorig jaar in première ging tijdens het International Film Festival Rotterdam, is gebaseerd op getuigenissen uit die vreselijke oorlog. Regisseur Felipe Guerrero zoomt in op drie jonge Colombiaanse vrouwen. Rocio ontdekt op een dag dat haar dorp verwoest is door de soldaten. Haar man en kind zijn weg. Ze vlucht naar de stad. La Mona — zwanger en zelf nog bijna een kind — is de slaaf van een soldaat. Na de zoveelste verkrachting steekt ze hem neer en vlucht. Nelsa is lid van een paramilitaire eenheid, maar ook zij heeft genoeg van het voortdurende misbruik en geweld.
Het duistere beest in de titel kan natuurlijk van alles zijn: de oorlog, de soldaten, de mens, de angst. Het ligt op de loer en het is overal. Je hoort het in het geluid van de krekels en in de agressief blèrende radio’s van de militairen. En je ziet het vooral, gekerfd in de gezichten. La Mona, die kleren wast en ineenkrimpt van de buikkrampen. Een soldaat op wacht, voor zich uit starend in de regen. Een misbruikte vrouw op een dun matras. Er wordt veel gestaard en helemaal niet gesproken in Oscuro animal. Soms voelt dat als een iets te kunstmatige ingreep, bijvoorbeeld wanneer we soldaten geluidloos in een rivier zien baden, maar de meeste tijd werkt het uitstekend. De afwezigheid van dialoog, de minimale verhaallijnen en de afwezigheid van namen (we moeten die van Rocio, La Mona en Nelsa van de aftiteling lezen) verlenen de film abstractie, een algemener geldigheid. Een enkele keer zet Guerrero de symboliek te dik aan. Het lot van La Mona was ook zonder gebroken barbiepoppen heel aangrijpend geweest.
Oscuro animal vraagt met zijn intens sombere toon en lage tempo nogal wat van de kijker, maar de actrices zijn uitstekend. Met name Marleyda Soto maakt indruk. Rocio ontmoet op haar vlucht een verweesd meisje; de woordeloze toenadering tussen het kind en de kleine vrouw met het van angst verkrampte lichaam biedt een klein beetje hoop en licht te midden van al het verwoestende verdriet.
De andere troef is de Argentijnse cameraman Fernando Lockett. De groene bladerzee van de jungle en de vervallen muren van de huizen veranderen, gezien door zijn lenzen, in rijkgeschakeerde patronen. Een begrafenis in de jungle wordt een prachtige serie smartelijke portretten. Lockett zorgt voor zo een detaillering en nuance die mooi aansluit op de emotionele slag die Guerrero de kijker toebrengt.

Barend de Voogd