ONE WAY TICKET TO OBLIVION

Hoe breng je een film van veertig minuten uit? Over die vraag heeft distributeur IAF wel erg lang nagedacht. De Duitser Niko Brücher (1960) debuteerde in 1990 met het prachtige zwart-witte, in Polen geschoten, Hochzeitsgäste. Vier jaar later bereikt dit juweeltje eindelijk de Nederlandse filmtheaters, waar hij zal worden vertoond samen met One way ticket to oblivion, Collette Bothofs verrassende, in Berlijn bekroonde eindexamenfilm. De twee films verdragen elkaar uitstekend omdat ze allebei een verhaal vertellen met filmische middelen en zich nauwelijks bedienen van dialogen.

Het is niet helemaal waar dat Hochzeitsgäste in Nederland nog nooit te zien is geweest: de film beleefde in 1991 een eenmalige vertoning op het Filmfestival Rotterdam. De zwaar gehandicapte Niko Brücher (1960), hij mist beide armen bijna volledig, vertelde toen dat hij zijn debuutfilm beschouwt als een diploma voor zijn vele "Lehr- und Wanderjahren". Een leerperiode die hij doormaakte buiten de filmacademie, want Brücher heeft het filmvak in de praktijk geleerd en niet in de beschermde omgeving van klaslokalen. Hij werkte als regie-assistent bij Rainer Werner Fassbinder, Alexander Kluge en Peter Zadek. Geen regisseurs die bekend staan om hun gemakkelijke sociale omgang, maar wel om hun absolute filmtoewijding.
Dat is misschien wel het belangrijkste dat Brücher van hen overnam, want net als zijn illustere leermeesters is hij volstrekt verslingerd aan film. Een goede regisseur beheerst volgens hem niet alleen het filmambacht tot in de puntjes, maar heeft ook iets interessants mee te delen. Daarom moet een filmmaker niet alleen beschikken over theoretische kennis, maar ook over levenservaring: "Je kunt drie jaar op een filmacademie zitten en dan kun je jezelf regisseur noemen. Dat is een schandaal. Ik wil niet beweren dat de filmacademies niet goed zijn, maar je hebt meer tijd nodig om een vak goed te leren. Alleen als je een genie bent kun je het zo snel."
Aan Hochzeitsgäste ging dan ook een voorbereidingstijd van zo’n twee jaar vooraf. Brücher verbleef zo’n anderhalf jaar in het Poolse Lodz op zoek naar filmlocaties en geschikte personages voor zijn rollen.

Verboden liefde
Hochzeitsgäste speelt zich af in een klein dorpje in Polen, waar een westerse fotografe stopt om even wat ‘sfeerfoto’s’ te schieten. Als zij haar plaatjes heeft en verder wil gaan, weigert haar auto te starten. Wat rondslenterend raakt zij verzeild op een bruiloft, waar het hele dorp te gast is. Als een dorpsjongen wat met haar begint te flirten, verandert haar positie ongewild van fotograferende buitenstaander in betrokkene. Met haar aanwezigheid verstoort ze ongewild het wankele evenwicht tussen de lokale bewoners. Met dramatisch gevolgen, als de dorpsvriendin van de flirtende jongen het uit wraak aanlegt met een ander. Als het vrijende stelletje wordt ontdekt, is deze ‘verboden liefde’ aanleiding voor een klopjacht op de jongen.
Hochzeitsgäste is doortrokken van een beklemmende sfeer. Bij Brücher geen beelden van een vrolijke boerenbruiloft, maar een broeierig feest, waar argwanende dorpelingen elkaars doen en laten nauwlettend in de gaten houden. Voor spontane vreugde is geen plaats, emoties en gevoelens blijven verborgen, maar onder de oppervlakte heerst een hevige spanning, die bij de geringste aanleiding explodeert. Hochzeitsgäste toont een micro-samenleving in een hogedrukpan. Zo omschreven lijkt het misschien alsof Brücher de dramatische, trage filmstijl van Oosteuropese filmmakers als Béla Tarr en Gyórgy Fehér imiteert, maar dat is niet het geval. Brücher is een voldoende eigenzinnig talent die met Hochzeitsgäste zijn "Lehr- und Wanderjahren" cum laude afsluit.

Grauw strand
Het predikaat cum laude sleept Colette Bothof op grond van haar eindexamenfilm aan de Nederlandse Film en Televisie Academie niet in de wacht, maar wel laat zij in One way ticket to oblivion zien dat zij over een uitstekende filmische blik beschikt. In het ruim twintig minuten durende filmpje laat zij een blind meisje (Ellen ten Damme) in contact komen met een doofstomme jongen (Steven van Watermeulen). Maar is hij werkelijk doofstom en is zij werkelijk blind? Of gebruiken beiden deze handicaps als afweer tegen de werkelijkheid, die bij het ‘blinde’ meisje wordt bepaald door haar herinnering aan een verkrachting?
Om zo’n gegeven niet te laten ontsporen in sentimentaliteit en pathetiek is een behoorlijke dosis talent vereist. Colette Bothof beschikt daarover, want ze maakte van One way ticket to oblivion een fraai gestileerd filmpje. Dat vond ook het Filmfestival Berlijn, waar het werkstuk gekroond werd met de aanmoedigingsprijs. Bothof is vooral in haar vormgeving nog te weinig eigenzinnig, maar zo’n slotbeeld waarin Ellen ten Damme in rood-groene kleding op een grauw strand langzaam in de horizon oplost, bezit een grote schoonheid.

Jos van der Burg