Ocaso

Een schim; een oude man die vrijwel geheel in zijn omgeving opgaat en nog wat ronddwaalt over de velden. Ook de kijker voelt zich wat verloren bij Ocaso.

De oude man verzamelt dode takken. Er hangt een dikke mist over de akkers. Het is vrijwel stil; hoogstens een paar vroege vogels of, in de verte, een auto. De man haalt water uit de rivier; maakt een vuur aan; eet; schuifelt wat rond in de donkere boerderij… Pas halverwege Ocaso krijgt hij wat gezelschap. Twee bouwvakkers in de andere kamer praten fluisterend over de verbouwing. De man luistert naar ze maar zegt nog steeds geen woord. Langzaamaan wordt duidelijk: deze oude, zwijgzame man is gedwongen de statige boerderij, waar hij kennelijk zijn hele leven heeft doorgebracht, te verlaten.
Er schuilt groot drama in het leven van deze grijsaard, maar regisseur Théo Court doet zijn uiterste best daar zo min mogelijk van te laten zien. De Chileen kiest stijlmiddelen die ons op afstand houden. De mise-en-scène is die van het theater: de man loopt het beeld in, loopt het beeld weer uit en niet zelden speelt de werkelijke scène zich af buiten het zicht van de camera. De camera blijft op afstand, verroert zich nauwelijks. In de meeste shots, geschilderd in sombere tinten zwart en grijs, gaat het kleine personage, vaak met de rug naar ons toegekeerd, op in huishoudelijke bezigheden. Meer dan een mediumshot wordt ons niet gegund. En ook dan kunnen we het gezicht van de man vaak niet onderscheiden. Rafael heet hij, blijkt uit de synopsis van distributeur EYE. In de film laat hij zich niet kennen. Alleen zijn handen trillen een beetje in het minutenlang aangehouden shot waarin hij een perzik eet.
Het punt dat Court maken wil, is duidelijk: deze man is al bijna verdwenen. Hij leeft in het verleden en gaat geruisloos op in de achtergrond. De fraaie, monochrome beelden van cameraman Mauro Herce vertellen het hele verhaal. Toch heeft Court het nodig gevonden het te benadrukken met een tergend traag tempo en een hoogdravende scène waarin een dronken man filosofeert over het lijden in het leven. Er zijn mensen bij wie ‘de stilte groter is dan zijzelf.’ Rafael staat in de deur en luistert met neergeslagen ogen. ‘We zijn kleine helden.’
Maar, hoe mooi die schemerige akkers en boereninterieurs ook in beeld zijn gebracht, het is juist die ‘kleine held’ die hier ontbreekt. Wat gaat er om in Rafael? Is hij aangeslagen? Kwaad? Ziet hij hoop? Er schijnt alleen berusting te zijn, maar zelfs die is niet de uitkomst van een innerlijk strijd waarvan we getuige hebben mogen zijn. Er is alleen gescharrel in de mist. Als Court daar iets bijzonders in ziet, mag hij wel wat meer moeite doen om ons daar deelgenoot van te maken.
Een reeks archiefbeelden aan het eind, tonen dat Rafael en de boerderij ooit levendiger dagen hebben gekend. Enerzijds doet Court daarmee zijn consequent volgehouden realisme en afstandelijkheid geweld aan — het is een kunstgreep die riekt naar nostalgische clichés —, aan de andere kant biedt hij zijn publiek daarmee tenminste enig houvast — zij het veel te laat. Hij had net zo goed volledig de eer aan zichzelf kunnen houden. Een regisseur die zo weinig mogelijk wil vertellen en ternauwernood iets wil laten zien: een aanslag op je geduld.

Barend de Voogd