Margin Call

De thriller Margin Call verklaart de oorzaak van de financiële crisis uit een gebrek aan fatsoen op Wall Street. Subtiel is niet het sleutelwoord.

Het oogt als een politie-inval wanneer een groepje mensen de werkvloer van een groot handelskantoor binnenvalt. Met het dreigende zinnetje: "Wilt u even meekomen?" worden mensen achter computerschermen vandaan geplukt. De binnenvallers blijken niet van de politie te zijn en ook niet van de belastingdienst, maar te zijn ingehuurd om personeel te ontslaan. De meerderheid van de mensen op de afdeling risicobeheer moet verdwijnen, onder wie een man die nog net voor hij naar buiten wordt gebonjourd onder de uitroep "wees voorzichtig" een usb-stick in de handen van een collega duwt. Wie wel eens een thriller over het Amerikaanse bedrijfsleven heeft gezien, weet dat de stick geen vakantiefoto’s zal bevatten, maar explosieve informatie. Maar vóór we zien wat er precies op staat, zien we een manager huilen om zijn terminaal ziekte hond terwijl het ontslag van tientallen collega’s hem onberoerd laat. Het is niet de enige scène waarmee debuterend speelfilmregisseur en scenarist J.C. Chandor bewijst dat subtiliteit niet z’n ding is. De kijker hoeft niet na te denken, want hij wordt door Chandor keurig aan het handje meegenomen. Dat doet hij vaardig, mede dankzij acteerbeesten als Jeremy Irons, Paul Bettany en Kevin Spacey, maar de benadering roept ook irritatie op.

Schurkengeld
Terug naar de usb-stick, waarop informatie staat waaruit blijkt dat de waarde van de investeringsproducten van het handelskantoor een fractie is van de officiële waarde. Als het uitlekt, kan het kantoor de deuren sluiten. Hoe te handelen? Het verlies nemen of zo snel mogelijk alle producten verkopen aan naïeve investeerders? De grote baas wordt ingevlogen om in een nachtelijke spoedvergadering de opties — grappig woord in dit verband — te bespreken. Nou ja, bespreken, voor de man die jaarlijks 86 miljoen dollar verdient, staat wel vast wat er moet gebeuren. De hondenhuilebalk sputtert nog even tegen ("Je verkoopt iets wat geen waarde heeft"), maar hoe principieel is zijn verzet als hij voor het blok wordt gezet? Neemt hij ontslag?
Margin Call is in de kern een Faustiaans drama over mensen die voor de keuze staan of ze hun ziel aan de duivel verkopen. Kiezen ze voor schurkengeld of voor hun integriteit? Opdat wij goed begrijpen wat er aan de hand is, zeggen de personages steeds zinnetjes die de gebeurtenissen samenvatten, zoals: "Ik zit hier nu dertig jaar en heb dingen gezien die je niet gelooft." Of: "Vergeet deze dag niet, boys! Vergeet deze dag niet!" Het zijn uitspraken die meer aan een ploeterende scenarist achter een computer doen denken dan aan de sfeer op een werkvloer. Margin Call wil zo graag uitstralen dat hij gewicht heeft, dat hij bijna aan didactische importantie bezwijkt. Toch maakt de film op zijn beste momenten wel degelijk iets duidelijk over de sfeer die de financiële crisis mogelijk maakte. Het cynisme, de hebzucht, het is al vele malen verteld (het helderst in de documentaire Inside Job), maar de collectieve waanzin blijft verbijsterend.