LE REFUGE

Na de vliegende baby in ricky vertelt François Ozon in le refuge over een baby die maar niet wil opstijgen.

De Franse intellectueel-filmmaker François Ozon maakt er in het middelpunt van zijn carrière een gewoonte van om groteske genrespelletjes af te wisselen met — voor zijn doen — bescheiden, kleinmenselijk drama. Na de meta-kostuumtearjerker angel en de absurde fantasyhorror ricky, valt le refuge weer overduidelijk in de tweede categorie. Geen wonder, want de film vormt het sluitstuk in Ozons doordachte trilogie over dood en rouwverwerking, die hij in 2000 opende met sous le sable, toentertijd ontvangen als "zijn meest volwassen film".
Tien jaar later analyseert Ozon wederom de bepalende rol die afwezige mensen spelen in de levens van degenen die hen liefhebben. sous le sable draaide om een vrouw op leeftijd die geen afscheid kan nemen van haar overleden echtgenoot, en zichzelf daarom inbeeldt dat hij nog steeds door hun huis dwaalt. Ozon verplaatst zich doorgaans makkelijker in de andere sekse, zodat we in le refuge heroïneverslaafde Mousse zien, die zich na een dodelijke overdosis van haar vriend Louis terugtrekt in een idyllisch buitenhuis op het lieflijke Franse platteland. Daar duiken de herinneringen aan hem overal op. In de eerste plaats omdat ze een baby van Louis verwacht, maar al snel ook omdat zijn broer Paul haar onaangekondigd gezelschap komt houden. Zij houden elkaar een spiegel voor waarin ze glimpjes van Louis herkennen.

Heroïne
Ozon voelt goed aan dat een overledene het meest sprekend tot leven komt via de muziek. In de intiemste momenten van le refuge speelt Paul een pianomelodie waar zij als kind naar luisterden, en die Louis ook bij Mousse weer in gedachten roept. Daartegenover staan scènes die heftig over-the-top gaan. Ozon suggereert voortdurend erotiek, in de sensuele manier waarop Louis en Mousse elkaar heroïne injecteren, door van de rond gewelfde Mousse en de zongebruinde Paul nadrukkelijk lustobjecten te maken, en met Pauls terloopse affaire met de klusjesman en Mousse’s spontane uitje met een rijke vent die opgewonden raakt van zwangere vrouwen. Dat Mousse en Paul uiteindelijk ook met elkaar in bed belanden, is hun ultieme medium om Louis weer op te roepen, en bekrachtigt de innige band die zij alleen kunnen opbouwen omdat hij is overleden.
Het is alleen te veel van het goede. Het abstracte idee van seks als herdenkingsritueel onderstreept hoezeer Ozons films berusten op een ingenieus gedachtenbolwerk. Zijn Freudiaanse interesse in het onderbewuste zet weliswaar aan tot diepgravende reflecties, maar op het moment dat de constructie zich naar de voorgrond dringt, staat deze ook het meevoelen met de personages in de weg. Als Ozon weet te raken, gaat dat altijd via het hoofd, nooit eens rechtstreeks naar het hart. Al zijn films voelen aan als een uiterst beredeneerd schaakspel met de kijker. In de theatrale genrepastisches is dat perfect op zijn plaats, maar in de pogingen tot serieus drama werkt het de regisseur tegen.

Niels Bakker