Xavier Legrand over Jusqu’à la garde

Acteur Xavier Legrand maakt zijn regiedebuut met dit zenuwslopende scheidingsdrama, waarin het perspectief op de gewelddadige vader van het gebroken gezin constant verschuift. “Ik praat niet veel met de acteurs over de psychologie van de personages.”

Door Joost Broeren-Huitenga

Vier mensen in een kleine ruimte. Rechts de man met zijn advocaat. Links de vrouw met de hare. Miriam (Léa Drucker) en Antoine (Dénis Menochet) zijn onlangs gescheiden en nu moet worden besloten over de omgangsregeling voor hun 11-jarige zoon Julien (Thomas Gioria). Die heeft aangegeven dat hij bang is voor zijn vader en hem nooit meer wil zien en ook hun volwassen dochter Joséphine (Mathilde Auneveux) heeft de band met haar vader verbroken. Maar Antoine houdt vol dat hun moeder de twee tegen hem heeft opgestookt, en eist gedeelde voogdij.
Voordat de twee advocaten hun spervuur aan argumenten heen en weer beginnen te kaatsen, focust regisseur Xavier Legrand in deze openingsscène van zijn speelfilmdebuut Jusqu’à la garde heel even op de rechter die tussen hen in zit, en dan vooral op de enorme stapel dossiers die ze voor zich heeft liggen. Een subtiele herinnering aan de reden dat de acteur deze film wilde maken, vertelde hij op het filmfestival van Venetië, waar Jusqu’à la garde in première ging: “De statistieken over huiselijk geweld zijn verschrikkelijk, in Frankrijk kost het om de paar dagen iemand het leven — meestal een vrouw.”

Xavier Legrand

De dader als slachtoffer
De op het eerste gezicht in een eenvoudige, realistische stijl gedraaide film zit vol met dit soort uitgekiende shots die boekdelen spreken. Maar het zullen vooral de zenuwslopende spanningsopbouw en Legrands acteursregie zijn geweest die hem in Venetië de Zilveren Leeuw voor beste regie opleverden.
Die spanning ontstaat doordat Antoine’s aard constant ter discussie staat. “De film draait om hoe de vader gezien wordt”, zegt Legrand. “In de eerste scène kijkt het publiek vanuit het perspectief van de rechter naar de situatie; zij kiest ervoor te geloven dat dit een vader is die oprecht probeert een band met zijn kinderen op te bouwen. Vervolgens kijk je door de ogen van de zoon en zie je zijn manipulaties. Uiteindelijk verschuift het perspectief naar de vrouw en zie je wat er gebeurt als hij zijn zin niet krijgt.”
Het is nauw verbonden aan hoe Legrand zijn acteurs instrueert. “Ik praat niet veel met de acteurs over de psychologie van de personages; op de set gaat het vooral over de handelingen en regisseer ik de grote lijnen. Om die openingsscène als voorbeeld te nemen: tegen Dénis zei ik dat Antoine zich het slachtoffer voelt, het slachtoffer van de vrouw die hem het contact met zijn kinderen ontzegt en van de vrouwelijke rechter die volgens hem op voorhand al aan de kant van de vrouw staat. Lea drukte ik juist op het hart dat Miriam zichzelf niet als slachtoffer ziet maar als dader; zij heeft een schuldgevoel, ook al is hij degene die haar terroriseerde toen ze nog getrouwd waren.”

Horror
Het drama dat dit gezin doormaakte in de jaren die voorafgingen aan dat moment bij de rechter hangt als een loden deken over de film. Soms wordt die geschiedenis concreet, bijvoorbeeld wanneer ook de vaders van zowel Miriam als Antoine geen lieverdjes blijken. Legrand onderzocht die voorgeschiedenis deels al in de voor een Oscar genomineerde korte film Avant que de tout perdre. Daarin speelt dezelfde cast dezelfde familie op het moment dat Miriam besluit Antoine te verlaten. “In eerste instantie zou het een drieluik korte films worden”, legt Legrand uit. “Maar toen ik aan het scenario voor het tweede deel begon, realiseerde ik me dat het dramaturgisch beter zou werken om van de twee resterende kortfilms een speelfilm te maken.”
Die keuze pakt niet helemaal gelukkig uit. In de omslag die de film maakt van sociaal-realistisch drama naar een slotakkoord dat bijna in het horrorgenre hoort, zet Legrand net een stap te ver en morrelt aan de geloofwaardigheid van de wereld die hij tot dan toe zo zorgvuldig opbouwde. Toch doet dat maar een heel klein beetje afbreuk aan de impact van zijn hartverscheurende film.