Andrea Pallaoro over Hannah

De bejaarde Hannah leeft in de nasleep van een tragedie. Juist door achter te houden wat er gebeurde, plaatst Andrea Pallaoro je in haar schoenen, in het subtiel aangrijpende Hannah, dat leunt op een glansrol van Charlotte Rampling.

Door Joost Broeren-Huitenga

Hannah begint met een oerschreeuw. Het titelpersonage, een bejaarde vrouw gespeeld door Charlotte Rampling, laat zich volledig gaan. En dan blijkt dat ze deelneemt aan een acteerles. Die schreeuw is een uitzondering; in de rest van haar leven houdt Hannah zich angstvallig in. Al haar emoties over de uiterst ongemakkelijke situatie waarin ze zich bevindt, blijven verborgen.
“De scènes met de theaterlessen zijn belangrijk in de film”, vertelt de Italiaanse regisseur Andrea Pallaoro tijdens het filmfestival van Venetië, waar zijn film in competitie draaide. “Daar kan Hannah zichzelf uiten, op een veilige manier — zonder een echte verbinding met een ander mens te hoeven aangaan. Dus het is een middel om iets van Hannah te laten zien dat anders verborgen zou zijn gebleven.”
In welke situatie Hannah zich precies bevindt, blijft tergend lang in het midden in Pallaoro’s tweede speelfilm. Haar man moet de gevangenis in en zijn daad heeft haar geïsoleerd, maar meer weten we niet. Daar gaat het Pallaoro ook niet om: “Als we iets hadden onthuld over wat er precies is gebeurd, was het een film geworden over die gebeurtenis, en niet over wat zij daarbij voelt. De film is zo gemaakt dat de kijker de ervaring haar deelt: haar desoriëntatie en verwarring over de wereld, het niet meer weten wat waar is, de gaten in wat ze weet. Ze zit opgesloten in die onzekerheid. En wij met haar.”

Andrea Pallaoro

Jeanne Dielman
Door die insteek leunt de film volledig op actrice Charlotte Rampling, die vrijwel iedere seconde in beeld is. Haar schijnbaar ongenaakbare gelaat is de vernis boven een stormachtig innerlijk. De rol leverde Rampling in Venetië de prijs voor beste actrice op. “Het scenario is met haar in gedachten geschreven, het móést Charlotte Rampling zijn”, zegt Pallaoro. “Ze heeft een uitzonderlijke gave om tegelijkertijd mysterie en diepgang over te brengen. Haar blik kan je doorboren terwijl ze niets van zichzelf weggeeft. Dat vind ik eindeloos fascinerend. En ze geeft zichzelf volledig over aan het personage, ze is bereid om alles te doen wat nodig is.”
De casting van Rampling, geboren in Engeland maar opgegroeid in Frankrijk, kwam goed van pas toen Pallaoro zijn project noodgedwongen naar Brussel verplaatste. “Ik schreef het in eerste instantie in het Engels, maar uiteindelijk kregen we financiering uit België en moesten we daar draaien. Dat soort internationale coproducties is voor Europese filmmakers steeds vaker een noodzaak. Maar het levert mooie dingen op. De film verwijst niet naar Brussel; het is gewoon een plek, bijna universeel. Maar de specifieke connotaties van de stad blijven voelbaar. Chantal Akermans Jeanne Dielman, bijvoorbeeld. Maar ook het feit dat er in die stad zoveel verschillende talen worden gesproken. Het geeft een gevoel van vervreemding, en op de een of andere manier werkt dat door in de film.”

Verhullen
Dat Rampling de film draagt, betekent niet dat Pallaoro simpelweg zijn camera op haar richt en het daarbij laat. De zorgvuldig gekadreerde shots verhullen Rampling vaak juist nog meer, of isoleren haar van de wereld om haar heen. “Mijn cameraman en ik lieten ons inspireren door het idee van de erotiek van het verhulde — de opwinding die je kunt creëren door dingen te verbergen. Je bekijkt Hannah door deuren, door ramen, vanachter personen of objecten. Alles is gesluierd, bijna alsof je erbij bent, maar als een voyeur.”
Het resultaat is een doelbewust frustrerende film. Zoals Pallaoro de feiten achterhoudt die aan het drama ten grondslag liggen, zo geeft hij ook nergens dwingend aan wat we erover moeten voelen. Alles ligt open. Maar voor wie het geduld opbrengt om het pantser van het titelpersonage te doorbreken en in haar wereld te stappen, maakt dat de film des te aangrijpender.