FAMILIE

Willem van de Sande Bakhuyzen maakte met Familie een mooie verfilming van Maria Goos’ gelijknamige toneelstuk. Een bijtend familiedrama, waarin de hoop op verzoening ondanks alles overeind blijft.

De filmgeschiedenis leert menig wijze les. Bijvoorbeeld dat familiebijeenkomsten op afgelegen locaties doorgaans in een catastrofe uitmonden (zie Festen). Wat tijdens incidentele partijen en diners nog onbesproken blijft vanwege het goede fatsoen, komt in langdurig isolement onverwijld aan het oppervlak. Je voelt de bui dan ook al hangen wanneer de gefrustreerde personages van Familie afreizen naar een chalet in de Oostenrijkse Alpen, om nog één keer samen te zijn voordat moeder sterft aan kanker.
Vanaf dat ogenblik kan de plot grofweg twee kanten opgaan: met iedere bekentenis brokkelt de toch al broze familie verder af, of de ontboezemingen werken juist louterend, op weg naar een warmbloedige finale van vergeven en vergeten. Familie kiest echter een soort tussenweg, om tot het eind even deerniswekkend als hoopvol te blijven. Dat komt vooral door de subtiele karakterisering. Al bespuien broer, zus, vader, moeder en aanhang elkaar met familiale narigheid, ze tonen steeds net genoeg wederzijdse empathie en redelijkheid om je als toeschouwer in de ondankbare positie van scheidsrechter te dwingen. Ongeveer zoals dat in het echt kan gaan, als je nietsvermoedend bij vrienden naar binnen stapt en midden in een flinke ruzie valt.

Sneeuwvalleien
De goed uitgeschreven rollen en het sterke ensemblespel zijn dan ook de grootste troef van de film, die daarmee enigszins verraadt dat zijn oorsprong in het theater ligt. Maria Goos (‘Oud geld’) baseerde het scenario op haar gelijknamige stuk en de cast is merendeels afkomstig uit Het Toneel Speelt, de club die Familie ook op de planken bracht. Dat de film nergens toneelmatig aandoet, is in de eerste plaats te danken aan de doeltreffende regie. Willem van de Sande Bakhuyzen schort indien nodig zijn observerende houding voozichtig op voor een meer sturende aanpak. Een vertraagd beeld, de muziek die soms als enige geluid de droeve gebeurtenissen begeleidt, het is allemaal niet vernieuwend maar wel effectief en afdoende. Ook zonder schreeuwerige Dogma-stijl kan een familietragedie voelbaar worden gemaakt, zo blijkt.
Maar wat zou Familie zijn geweest zonder de Alpen? Filmverdriet doet het goed in sneeuwvalleien en donker-beboste berghellingen, nog zo’n wijze les. Al menig emotioneel verloren personage heeft in het cinematografisch verleden door de sneeuw mogen ploeteren, om in het wit iets van zijn ziel gereflecteerd te zien. En natuurlijk werkt op zo’n moment niets benauwender dan een uitgestrekt, eindeloos landschap. "Tonnen kubieke meters natuur", zegt vader Jan. "Je kunt hier een week wandelen zonder iemand tegen te komen. Jullie doen net alsof we al een week opgesloten zitten in een kapotte lift."
En zelfs dan is niet alle hoop verloren. Want we hebben eerder moeder Els lachend sleetje zien rijden, en mensen arm in arm onderuit zien gaan — zacht opgevangen door de sneeuw. Dat moet toch íets betekenen.

Kevin Toma