CASINO

Meer dan ooit is Las Vegas op dit moment geliefd als filmdecor. Ook Martin Scorsese trok voor Casino naar de woestijnstad die op cynische wijze de Amerikaanse droom belichaamt. Robert de Niro en Joe Pesci, die eerder al zo’n explosief koppel vormden in Raging Bull, spelen de hoofdrollen in dit groots opgezette epos over trots, macht, geld en jaloezie. Sharon Stone mag met de grote jongens meedoen en houdt zich wonderwel staande.

In de jaren zeventig was Las Vegas een geldfabriek die zich aan iedere controle onttrok. Niet alleen casinobazen, maar ook de georganiseerde misdaad, corrupte politici en vakbondsbonzen, en een keur aan kleine criminelen, hadden er belang bij om deze kapitalistische vrijhaven in stand te houden. Dit moreel kaalgeslagen landschap is een ideaal decor voor Scorsese’s portret van mensen die hun bestaan danken aan een gecorrumpeerd systeem. De film, die een tijdsperiode van anderhalf decennium overspant, verweeft op ingenieuze wijze de grootschalige politieke, zakelijke en criminele ontwikkelingen in Las Vegas met een op waarheid gebaseerd verhaal over drie mensen in een gecompliceerde driehoeksrelatie.
Robert de Niro speelt de afstandelijke en berekenende Samuel ‘Ace’ Rothstein die dankzij de georganiseerde misdaad is opgeklommen van bookmaker in New York tot casinobaas. In ruil voor de bewezen maffiadiensten staat hij een groot deel van zijn winst af aan de onderwereld. Ace vat een grote liefde op voor de mooie Ginger McKenna (Stone), een vrouw die als geen ander haar weg kent in de wereld van de casino’s en daar met behulp van haar uiterlijk een luxueus bestaan leidt. Ace vraagt haar ten huwelijk in een scène die nog het meeste weg heeft van een zakelijke transactie. Zij stemt pas in met het aanzoek als Ace concrete bedragen heeft genoemd, en er een aantrekkelijke afvloeiingsregeling is getroffen voor als het onverhoopt toch mis mocht gaan. Na hun huwelijk bouwt het stel een imago op van respectabiliteit en klimt het op naar de hoogste kringen in Las Vegas.

Straf
De rust in Ace’s koninkrijk wordt bedreigd als zijn beste vriend, de heetgebakerde mafioso Nicky Santoro (Pesci), besluit om zich in Las Vegas te vestigen. Terwijl Ace belang heeft bij het ophouden van een keurige façade, waarachter de miljoenenwinsten geruisloos kunnen verdwijnen, maakt Nicky gebruik van beproefde mafia-praktijken als afpersing, fysiek geweld en brute afrekeningen. Lange tijd bleef de gokstad van dit soort harde criminaliteit verschoond, omdat het slecht was voor de zaken. De mafiabazen laten Nicky echter zijn gang gaan en Ace moet machteloos toezien hoe het voor hem steeds moeilijker wordt om te opereren. Naarmate hun macht groeit vertroebelt de verhouding tussen beide mannen. Als Ginger zich ook nog in hun relatie mengt, is dat het startschot voor een even meeslepende als onthutsende finale.
De bijzonder heftige geweldscènes aan het eind van de film leidden in Scandinavië tot inkorting van de film met enige minuten, maar zinloos is Scorsese’s geweld nergens. De personages in Casino zijn als stervelingen in een Grieks drama die hebben gespeeld met krachten die zij niet kunnen begrijpen. Het geweld dat daarop volgt daalt als een straf (of is er sprake van een loutering?) op hen neer. Het is misschien even omschakelen in het post-Pulp fiction tijdperk, maar het grimmige geweld van Scorsese is nadrukkelijk niet bedoeld om te lachen.

Respect
Filmisch valt Casino in drie delen uiteen. In het eerste schetst Scorsese een gedetailleerd beeld van Las Vegas in de jaren zeventig, waarbij hij veel tijd uittrekt om de kijker in te wijden in de mores, de rituelen en de verhoudingen in de casinowereld. Daarbij maakt hij gebruik van de van hem bekende snelle montage, ontregelende kaders en camerastandpunten, en voice-overs. Hierna volgt een lang tussenstuk waarin de onderlinge relaties tussen de drie hoofdpersonen worden uitgediept. Het ritme is hier een stuk trager en de beeldvoering conventioneler. Naar het einde toe wordt het tempo drastisch opgevoerd en is de soundtrack — die bijna vijftig songs telt, variërend van Louis Prima tot Devo — zeer prominent aanwezig. De actie verplaatst zich van het centrum naar alle hoeken van het beeld; van links en rechts wordt de toeschouwer bestookt met informatie.
Casino is misschien niet Scorsese’s meest persoonlijke film, maar is wel een boeiende verkenning van een interessante episode in de moderne Amerikaanse geschiedenis. De complexe figuur Ace Rothstein is een aanwinst voor Scorsese’s van schuld en boete doortrokken oeuvre. Ace is het slachtoffer van zijn obsessieve wens om gerespecteerd te worden, niet alleen door het wereldje, maar vooral ook door zijn vrouw en zijn beste vriend. Hoe meer hij echter hun respect probeert af te dwingen, des te meer bereikt hij het tegendeel. In Scorsese’s optiek moet de hoogmoedige Ace wel diep vallen, daarbij Ginger, Nicky en anderen in de diepte meesleurend.
De Niro is de ideale vertolker van Ace, terwijl Pesci ouderwets door het lint gaat als de wild om zich heen maaiende Nicky. Temidden van dit acteergeweld blijft Sharon Stone overeind, hoewel haar dat soms moeite kost. De wijze waarop zij gestalte geeft aan de tragische opkomst en ondergang van Ginger wordt er niet minder indrukwekkend door; het is te hopen dat zij zich vaker als serieus actrice zal laten gelden.

Fritz de Jong