BLUE MOON

In het debuut van de Weense regisseuse Andrea-Maria Dusl reist kruimeldief Johnny vanuit Wenen naar Odessa aan de Zwarte Zee. Om er zijn liefde Eisensteins trappen uit Pantserkruiser Potemkin af te zien dalen. "Het was alsof ik op een brug stond."

Haar interesse voor Oost-Europa komt volgens de Oostenrijkse regisseuse Andrea-Maria Dusl voort uit de nabijheid van die lang verboden wereld achter het IJzeren gordijn. "De afstand tussen Amsterdam en Rotterdam is groter dan de afstand tussen Wenen en de voormalige Oostbloklanden", zei ze precies een jaar geleden, toen haar debuut Blue moon op het Filmfestival Rotterdam in première ging. "Op school leerden wij over het grote, gevaarlijke rijk met atoombommen en gestoorde communisten. Die propaganda geloofde ik als kind al niet. Mijn familie, die oorspronkelijk uit Tsjechië komt, vertelde verhalen die het tegendeel waren van Het Rijk van het Kwaad."
Toen in de zomer van ’89 de eerste Trabantjes uit de DDR via Hongarije naar de Weense straten kwamen, kreeg Dusl het gevoel dat ze op een brug stond. "Terwijl de meeste mensen wilden weten waar de rivier heen stroomt, vroeg ik me af waar dat water vandaan kwam. Tegen de stroom in trok ik naar het Oosten. Niet alleen naar Slowakije en Oekraïne, maar ook naar Rusland, Polen en Hongarije."
Wat ze tijdens die reizen ervoer, stopte de autodidact (die na een afgebroken studie medicijnen een opleiding volgde tot decorontwerper) eerst in een serie korte films, en daarna in haar speelfilmdebuut Blue moon. Daarin vlucht kruimeldief Johnny Pichler (Josef Hader) na een mislukte criminele transactie aan de Oostenrijks-Slowaakse grens met callgirl Shirley (de Oekraïense actrice Viktoria Malektorovych) naar het Oosten. Na een kortstondig romantisch avontuur verdwijnt Shirley even mysterieus als ze kwam, maar hij laat het daar niet bij zitten. In het Oekraïense Lviv vindt hij haar zo mogelijk nog mysterieuzere tweelingzus Jana, die taxichauffeur is. Onderweg maakt Pichler ook nog kennis met de gestrande Oost-Duitse zakenman Ignaz (gespeeld door de Duitse komedieregisseur Detlev Buck), die niet te beroerd is een kind van zijn pop af te helpen als hij geld ruikt.
Na vele omzwervingen tussen de eerste en de tweede volle maan binnen een maand (‘blue moon’ noemde Pichler’s oma dat) eindigt de ‘odyssee’ in de haven van Odessa, onderaan de trappen waarmee Sergei Eisenstein geschiedenis schreef in Pantserkruiser Potemkin.
Dusl: "Eisenstein maakte die trappen tot een symbool van het communisme. In Blue moon wilde ik nagaan wat daar vandaag de dag nog van over is, hoe die trap wordt gebruikt. Waar de trap van Eisenstein symbool stond voor de uitbraak van de Revolutie, werd ze bij mij een symbool van normaliteit."
De trappen vormen ook de verbinding tussen de strak gestileerde roadmovie en de achterliggende parallelwereld die bol staat van de metaforen. De ontmoeting tussen Johnny, representant voor het Westen, en Shirley — het Oosten — vertelt over de verhouding tussen die twee. En dan zijn er de zussen Shirley en Jana. Dusl: "Die zussen zijn gezichten van het Oosten, dat twee identiteiten heeft: het leven in het verleden, wat voor veel mensen een glorieuze geschiedenis was, en het ontbreken daarvan. Wat er in het heden gebeurt, is onzeker. Daarom heb ik een valkuil voor de kijker uitgezet. Alles wijst erop dat Shirley een callgirl is: ze krijgt telefoontjes, komt met verschillende mannen naar hotels, maar we zien haar nooit aan het werk. Ze zou ook een diplomaat of een secretaresse kunnen zijn."
Dusl waarschuwt dat we niet af moeten gaan op de ‘beelden’ die we krijgen voorgeschoteld: Oost en West verschillen niet zoveel van elkaar. Johnny maakt dat duidelijk als hij Shirley annex Jana vraagt of ze soms uit Amerika komt. Lachend antwoordt ze: "Ja, zoiets." Hij reageert daar relativerend op met "we komen allemaal uit ‘zoiets’".

Karin Wolfs