AZULOSCUROCASINEGRO

azuloscurocasinegro heet Daniel Sánchez Arévalo’s bezielde debuut. Klein van buiten, groot van binnen. Hij praat over vissenkommen en acteurs die ook maar gewoon mensen zijn en voor iemand willen zorgen. "Acteurs willen altijd hun personages redden."

Daniel Sánchez Arévalo (foto: Kris Dewitte).

Je familie mag lachen maar jij niet. Jij en je medegevangenen op een rij, achter plexiglazen doorkijkwanden, op stoelen, oog in oog met de mensen die van buiten komen, denkend aan wat het bezoek buiten de muren uitvreet: gaat ze vreemd, neukt ze mijn broer, altijd al gewild, en m’n moeder, ze lacht wel, maar lacht ze eigenlijk wel, mijn vader overleden en ik mocht ‘m niet begraven.
Gevangenen houden elkaar in de gaten. Je mag niet huilen, wat er ook gebeurt. Het lijkt alsof ze praten met bezoekers. Maar het gaat om de wereld binnen.
Er zijn veel werelden binnen, in Daniel Sánchez Arévalo’s (Madrid, 1970) met prijzen overladen debuut azuloscurocasinegro (‘donkerblauwbijnazwart’). Veel gevangenen ook. Een winkel vol vissenkommen is misschien een opdringerige verbeelding daarvan, maar door de lichte toon is de film nergens pedant.

Achter glas
Als wij in onze tijd Rodins iconische beeld ‘Le penseur’ moeten evenaren, dan misschien met ‘De Koper’, het beeld van een man voor een etalage, verlangend, eisend wat zich achter het glas bevindt.
Dat beeld achtervolgt Sánchez Arévalo al jaren. Zodanig dat hij er een complete film omheen bouwde. azuloscurocasinegro draait om hoofdpersoon Jorge die zich los moet maken van de etalage vol verlangens waar hij naar kijkt. Net als de mensen om hem heen. Soms zijn die mensen elkaars gevangenen, soms zijn het hun idealen achter glas die verhinderen dat ze verder komen.
"Zo dichtbij en toch zo ver weg van wat je wilt", zegt de regisseur. "Gescheiden door onzichtbaar glas. Het glas van de etalage werd een metafoor voor al die onzichtbare muren die we steeds vergeten. Hier gaat het om Jorge die het pak in de etalage wil hebben omdat hij denkt daarmee meer kans te hebben in een sollicitatiegesprek.
"Dat beeld speelde door mijn hoofd en ik begon het verhaal eromheen te bouwen. Pedro Almodóvar zei ooit eens dat zo’n eerste beeld ook de eerste scène in je film zou moeten worden. Maar bij mij eindigde dit eerste beeld ergens in het midden. Bij hem trouwens ook wel eens. En dat is prima. Het is goed om het verhaal te laten ademen en groeien.
"Mijn sterkste metafoor was de vissenkom. Elk personage zit in een vissenkom, in zijn eigen stukje leven dat hij moet leven. Wat ga je doen? Je werd geboren in een kom en dat kun je niet veranderen. Je kunt het wel zo comfortabel mogelijk maken. Jorge wil eruit springen maar daartegenover wil zijn beste vriend niets veranderen aan zijn kom. Die is niet klaar om de veranderingen die zich opdringen te accepteren."
En voor de zekerheid is er ook nog de gevangenis, die ons verbanden laat maken tussen de mensen binnen en buiten de muren. Iedereen in z’n eigen kooi.

Succes
Wat vooral opvalt is de vanzelfsprekende gang van de dingen, de alledaagsheid, het respect. Respect van Sánchez Arévalo voor zijn personages. Dat vertel ik hem. Dat het een humane film is, dat hij rust en zelfverzekerdheid uitstraalt. En dat was precies de bedoeling, vertelt de regisseur. Nou, da’s mooi dan.
"Ik haat het wanneer mensen anderen als goed of kwaad benoemen. Niemand ís een slecht mens, mensen zitten alleen gevangen in hun eigen omstandigheden. En ze proberen het beste ervan te maken, het beste wat ze kunnen. Ik wilde voor elkaar krijgen dat mensen mijn personages niet gingen veroordelen, maar begrijpen. Een meisje dat in de gevangenis zit en zwanger wil worden omdat ze dan naar een speciale afdeling mag, die zouden we misschien veroordelen als we verder niets van haar zouden weten. Maar als je haar ziet en naar haar luistert…
"Mijn grootste succes met deze film is dat het me is gelukt dat mensen de personages niet veroordelen. Als schrijver en filmmaker was dat belangrijk voor me. Want de meeste acteurs willen alleen maar ‘goede’ personages spelen. Ze willen allemaal hun personages redden. Vanaf het eerste moment. Ze willen niet de slechterik zijn. Wel in een thriller, maar niet in een film als dit. Het eerste dat ik deed met Marta, de actrice die Paula speelt, was haar glimlach laten verdwijnen. Ze heeft een prachtige glimlach en ze had de neiging om haar personage te rechtvaardigen, om haar goed te maken. Dus zei ik dat ze zich niet druk moest maken, dat het wel goed zou komen met het oordeel van het publiek. We moeten het stapje voor stapje doen, we moeten wachten. We moeten een boog maken. De personages moeten veranderen om de toeschouwer het gevoel te geven dat er een reis wordt gemaakt. Je kunt niet vanaf het eerste moment het alleraardigste meisje zijn.
"En trouwens, ze kan ook niet kwetsbaar en lief zijn terwijl ze in de gevangenis zit. Tijdens de research werd ons verteld dat je in de gevangenis niet mag huilen. Dan ben je zwak en dan heb je geen fijne tijd. Alleen in de face to face-ruimte met Jorge, de protagonist, zien we haar kwetsbare kant. Dan zien we wie ze werkelijk is."

Katholiek
Of hij zichzelf een groter verhaal ziet maken, vraag ik. Tegenover het intieme verhaal dat hij nu regisseerde.
"Ik weet het niet. Ik was altijd al geïnteresseerd in kleine dingen. In ‘ordinary lives’, hoewel er niks gewoons aan is. Het zijn de grote avonturen van het dagelijks leven. Deze film is gebaseerd op een korte film die ik jaren geleden maakte op basis van hetzelfde gegeven: over een conciërge die wil dat zijn zoon z’n baan overneemt omdat hij met pensioen gaat. Maar die zoon wil iets anders. Het verhaal was altijd een groot avontuur over ‘nee-zeggen’. Dat avontuur zit in jezelf. In de weg die je moet afleggen, de emoties waar je mee om moet gaan. Ik wil wel grote verhalen vertellen, maar misschien kan ik dat niet. Misschien praat en schrijf ik alleen over de films die dichtbij me staan. Want er zit veel van mij in de personages, in wat ze door moeten maken: hun angsten, hun verlangens. Alle verhalen zijn al verteld. Het enige verschil zit ‘m in hoe je die verhalen benadert. En de enige manier om dat anders dan anderen te doen, is om er veel van jezelf in te stoppen.
"Jorge moet omgaan met zijn gevoel dat hij verantwoordelijk is voor alles om zich heen. Hij denkt dat hij voor zijn vader moet zorgen. En dat hij voor zijn broer moet zorgen. Wat hij denkt dat hij moet doen, komt altijd vóór wat hij zelf verlangt. Dat herken ik. Een lange tijd, en misschien zelfs nog steeds, deed ik ook wat ik dacht dat anderen van me verlangden.
"Kijk, ik geloof niet in die protagonist-antagonist tegenstelling. Ik hou ervan om die te laten versmelten. Jorge’s grootste vijand is hijzélf. Hij leidt niet het leven dat hij wil leven. Hij moet omgaan met z’n eigen verlangens, hij moet zijn eigen verlangens accepteren. Hij neemt verantwoordelijkheden die niemand hem opdringt. Als hij wil kan-ie z’n vader ergens anders laten verzorgen maar dat zou een schuldgevoel opleveren. Ook dat is een belangrijk thema in deze film: schuld. Daar heb ik ook last van. Heel katholiek. Ik moet dat kwijtraken."

Pak
"Kijk, het punt is…
"De film is inderdaad volwassen. Dat ben ik met je eens. Mag ook wel, ik ben 35. Maar ik was ook geobsedeerd met feit dat ik mijn eerste film niet wilde maken voordat het verhaal helemaal klaar was. Ik had het vijf jaar eerder kunnen doen, maar toen was ik er nog niet klaar voor. Ik ben aan het script blijven werken en ik ben voor televisie blijven schrijven, daar leefde ik van. Sitcoms en tv-drama’s, zoals ik hiervoor maakte, zijn trouwens helemaal geen slechte manier om je geld te verdienen, maar tegelijk is het frustrerend omdat je niet doet wat je wilt doen. Ik maakte veel korte films om verhaallijnen te ontwikkelen. Ik denk dat hier iets van al mijn korte films in zit. Ik leerde mezelf een regisseur te worden."
Hij denkt lang na.
"Er is een neiging bij jongeren om alles meteen te willen. Ik schreef mijn eerste versie zes jaar geleden. Maar het verhaal was niet klaar en dat is erg moeilijk om te erkennen, om geduld te hebben. Want misschien mis je de trein en krijg je nooit meer een tweede kans. Maar dat risico moet je nemen.
"In die zes jaar is veel veranderd. De eerste versie ging over een man die een pak wilde hebben voor een sollicitatiegesprek. En hij zorgde voor zijn vader. Maar er was geen verhaallijn over zijn broer, die nu heel belangrijk is. En geen verhaal over zijn vriendin. En geen buurman, en een heel ander verhaal over zijn beste vriend.
Alleen de titel bleef in die zes jaar hetzelfde.
"En de ‘geest’. De geest van het verhaal, van de reis. Het verhaal van het pak bleef. Als metafoor voor de dingen die je denkt nodig te hebben. Want daarmee liegen we tegen onszelf."

Ronald Rovers

Voor meer informatie: semana.melkweg.nl