ANGST (Michiel van Erp)

Angst is een overlevingsinstinct maar het kan ook doorslaan. Michiel van Erp volgde mensen met onbedwingbare angsten die anders onzichtbaar zouden blijven.

Het gebeurde zomaar op een dag in de bus. Een apotheker raakte in paniek en dacht dat hij dood ging. Sindsdien durft hij de trap niet meer af en mijdt hij bruggen en balkons omdat hij doodsbenauwd is voor hoogtes. Medicijnen om zijn angsten te onderdrukken neem hij niet want hij weet maar al te goed wat erin zit. Angst domineert zijn leven, en nu moet hij de regie weer terugkrijgen.
Het is een heel goed idee van Michiel van Erp (vergeet me niet, lang leve...) om in zijn inlevende documentaire angst een aantal mensen te volgen met dwangneuroses en onbedwingbare angsten. Hij snijdt daarmee maar al te herkenbare zaken aan, uitvergroot weliswaar maar de kern van de angsten zal menigeen herkennen. Zoals de vrouw, met vrolijke bakfiets en rozen op tafel, die altijd op is van de zenuwen omdat ze eeuwig aan de verwachtingen van anderen denkt te moeten voldoen. Een ritje naar het schoolplein is voor haar de hel, omdat ze dan al die andere moeders onder ogen komt die er altijd zo leuk uitzien en alles voor elkaar lijken te hebben. Haar dochtertje mag niets merken van haar zenuwinzinkingen, die op de kijker soms hartverscheurend overkomen. ‘Geniet toch van het leven, maak er wat van’, krijgt ze vaak als advies. Maar god wat is dat toch moeilijk, gewoon genieten zonder dat je jezelf in de weg zit.

Douche
De oorzaak van haar angsten blijkt voor deze vrouw moeilijk te achterhalen — ze herinnert zich wel hoe haar perfectionistische moeder zelf haar werkstuk voor de basisschool maakte omdat het foutloos moest zijn, iets wat een kind wel heel weinig zelfvertrouwen geeft. Een andere vrouw uit de documentaire, die jarenlang in Venezuela heeft gewoond, heeft wel aanwijsbare trauma’s: ze is in Venezuela herhaaldelijk overvallen en in haar zwangere buik gestoken. Altijd ging ze daarna onverschrokken door met haar werk. Nu terug in Amsterdam is haar mishandelde lichaam ‘gerenoveerd’ maar haar geest nog lang niet. De onrust in haar hoofd verlamt haar. Via een soort kliktherapie in de oren moet ze nu de traumatische gebeurtenissen een voor een herbeleven.
En dan is er nog de jonge vrouw die per dag uren onder de douche staat, waarbij ze dwangmatig bezig is met getallen en rituelen. Ook bij haar zien we fragmenten van de therapie die ze volgt, met hoofdknikkende psychiaters en veel kopjes thee. Onderdeel daarvan is om aan willekeurige mensen op straat te vragen of ze haar vies vinden, omdat zij ervan overtuigd is dat ze haar minderwaardig vinden. De door Stichting Psychische Gezondheid gesteunde documentaire laat zien hoe moeizaam het overwinnen van de angsten is, en dat medicijnen soms in één klap voor elkaar krijgen waar de therapie jarenlang over doet. Maar er gloort soms hoop.
Arthur Japin mijmert ondertussen in de in- en uitleiding over de stad Amsterdam die hij dagelijks doorkruist, en waar al deze mensen zich hebben teruggetrokken. Als de stad een persoon is die van bovenaf naar iedereen kijkt, ziet hij deze verborgen mensen dan? Dankzij Van Erp komen ze eindelijk in het vizier.

Mariska Graveland