Over ondertitels: Adieu au langage

De digitalisering van de filmwereld levert ook ondertitelaars nieuwe uitdagingen. In dit eerste deel van een korte serie: 3D.

Ondertiteling staat onder het beeld. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet meer: bij 3D-films moet de plaatsing van de tekst niet alleen in de hoogte, maar ook in de diepte bepaald worden. Dat luistert nauw, want verkeerde plaatsing levert fysiek ongemak op voor de kijker, en dat kan (net als onzorgvuldig uitgevoerde 3D) tot hoofdpijn leiden.

Dat is natuurlijk buiten een provocateur als Jean-Luc Godard gerekend. In zijn nieuwste film Adieu au langage lapt hij alle (onofficiële) regels van het 3D-filmen aan zijn laars, en zoekt hij de uiterste grenzen van de dieptewerking op — of gaat daar ruimschoots overheen. En zoals gebruikelijk bij de ‘late Godard’ is de relatie tussen beeld, geluid en tekst uiterst gecompliceerd.

En alsof het ondertitelen van zijn barrage aan literaire verwijzingen nog niet moeilijk genoeg was, lijkt het erop dat Godard (die voor zijn vorige Film socialisme zeer fragmentarische vertaling eiste) nog wat extra sabotage heeft toegepast. “De Nederlandse ondertitels zijn aangeleverd vanuit Frankrijk, en de benodigde diepte-informatie zat er simpelweg niet bij”, legt Rick Bakker van nabewerkingsbedrijf Cinemeta uit. “We zijn nog teruggegaan naar het lab in Frankrijk, maar ze hadden het gewoon niet.”

In overleg met distributeur Contact Film werd dan ook besloten om de platte tekst over het diepe beeld te plaatsen, en eventuele irritaties voor lief te nemen. “De film is zo extreem in zijn 3D-effecten”, zegt Nick Muijs van Contact Film. “Zeker met shots waarin je voor twee ogen aparte beelden hebt, daar kún je het gewoon niet goed krijgen. Nee, het zou me niets verbazen als dit gewoon nog een extra grap van Godard is.”