Op ooghoogte – 26 augustus 2015

Mark Cousins (The Story of Film, A Story of Children and Film) schrijft voor de Filmkrant over film- en beeldassociaties. Deze maand: Il deserto rosso van Michelangelo Antonioni.

Aangezien er deze maand een groot programma rondom de Italiaanse cineast Michelangelo Antonioni op stapel staat, wilde ik graag iets over dit beeld schrijven. Het komt uit Il deserto rosso, de film die hij in 1964 maakte. De film gaat over een vrouw, Giuliana, gespeeld door Monica Vitti. Ze zit mentaal in de knoop. De film lijkt haar op de divan te willen leggen.
Dit beeld vertelt je dat op een of andere manier al, toch? Antonioni’s vorige films waren in zwart-wit. Hier zorgen de kleuren ervoor dat onze ogen over het doek bewegen: de tabakstinten van de rook die uit de fabrieksschoorstenen puft, het groen van haar jas, het gele bord waar Acido Nitrico op staat — salpeterzuur. Haar kastanjebruine haren weerspiegelen de rookpluimen. De vervuiling weerkaatst haar ziekte. Als je deze foto ondersteboven zou leggen, dan zie je hetzelfde. Salpeterzuur. Iets wat brandt, uitbrandt, giftig.
Dit beeld achtervolgt me. Ik denk dat het haar vluchtige verschijning is, het feit dat ze niet belicht is, dat dit moment in een flits voorbij zal zijn, dat ze onderin het beeld staat. En dan is er haar schoonheid, natuurlijk, en die groene jas, die ons misschien doet denken aan Tippi Hedren in Alfred Hitchcocks films The Birds (1963) of Marnie die in hetzelfde jaar uitkwam. Marnie analyseert z’n hoofdpersonage ook. En gebruikt kleur en achtergronden om Marnie los te weken van de wereld, op dezelfde manier waarop Giuliana van de wereld afgescheiden is. Beide vrouwen dissociëren. Beiden zijn producten van symbolistische geesten. Antonioni en Hitch­cock zijn als de Franse schilder Puvis de Chavannes.

The Birds


Wat is de afstand tussen Giuliana’s hoofd en de rook in dit beeld? Minstens honderd meter. En toch laat de lange lens het eruit zien alsof ze op hetzelfde plan staan. Ze zijn op dezelfde manier (ver)giftig(d). Het licht in de lucht is wonderschoon, maar Vitti draait zich ervan weg, naar binnen, naar haar eigen melancholie.

Mark Cousins | twitter @markcousinsfilm