Op ooghoogte #33

Mark Cousins (The Story of Film, A Story of Children and Film) schrijft maandelijks over film- en beeldassociaties. Voor het Slow Criticism Project dat ter gelegenheid van het International Film Festival Rotterdam geheel in het teken van de Critics’ Choice Whose Cinema zal staan, vroegen wij hem om een bijdrage. Hier de Nederlandse versie van de column.

Tot aan het digitale tijdperk voelde het alsof de cinema achter tralies zat. Hollywood en Bollywood ondernamen buitengewoon creatieve en marketinggerichte inspanningen om films in onze hoofden te krijgen, maar hielden met nadruk vol dat het eigendom van, laten we zeggen het beeld van Darth Vader of Ingrid Bergman in Casablanca 100% van hun was. Ze koloniseerden ons onderbewuste en zeiden vervolgens: handen thuis, noli me tangere. Deze beelden en gevoelens die je in je hoofd hebt zijn van ons. Over een vurige missie gesproken. Wat ook niet hielp was dat, als een van de jongste kunstvormen, een groter deel van de films dan in het geval van muziek of schilderijen, nog onder auteursrechten vielen. En het was, in de predigitale dagen en zelfs nog voor de videotape, zo goed als onmogelijk om een film in handen te krijgen. Zelfs als je er eentje wilde bezitten, of stelen, dan ging dat niet.
Schaarste, controle, eigendomsrechten: het waren deze dingen die onze filmconsumptie wanhopig maakten. We waren smekelingen. Onderdanig. Cinema was iets wat met ons gedaan werd als het ons iets wilde doen.
Tegenwoordig kunnen we zowel dominant als onderdadig zijn. Cinefilie in het digitale tijdperk is sm. We kunnen een film in onze zak meenemen, afspelen als we er zin in hebben, op pauze zetten tot we tijd hebben om verder te kijken, en kopiëren als we daar zin in hebben. Dat voorziet in meer smaken, meer verlangens. Velen van ons zullen zich nog steeds willen overgeven, twee uur vastgeklonken zitten en gedwongen worden te kijken.
Aangezien ik diverse films hebt gemaakt waarvoor ik filmfragmenten heb gebruikt — The Story of Film, A Story of Children and Film, Cinema Iran etc. — ben ik het gaan waarderen om ook zelf controle over het beeld te kunnen nemen, net zoals het beeld mij kan controleren. Natuurlijk ligt het copyright van het complete kunstwerk nog steeds bij de makers, maar losse scènes en beelden kunnen nu, dankzij vele legale precedenten, gebruikt worden om er betekenissen aan te geven waarvoor ze niet per se bedoeld waren.
Als Hollywood zo goed was in verleiding, dan kunnen we nu een deel van die productie (scènes uit films) gebruiken om te laten zien hoe die verleiding werkt. Ik realiseer me dat ik ervan geniet om zowel meester als slaaf te zijn. Ik vind het leuk om een film vast te binden en uit te kleden, net zoals de film dat met mij kan doen. Karl Marx mag dan begrepen hebben hoe het zat met bezit en controle, maar Sigmund Freud ook.

Mark Cousins | @markcousinsfilm

In het kader van de Critics’ Choice op het Film­festival Rotterdam zal Mark Cousins onder de noemer ‘Bigger than The Shining’ een presen­tatie geven over de vraag ‘Whose Cinema’ | Voor meer informatie iffr.com.