Filmthuis – 27 januari 2016

  • Datum 27-01-2016
  • Auteur Filmkrant
  • Deel dit artikel

COMBAT SHOCK

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

COMBAT SHOCK
De oorlog thuis

Travis Bickle uit taxi driver kreeg in 1984 een lotgenoot in Frankie Dunlan, de troosteloze hoofdpersoon uit de intense undergroundfilm combat shock. Ter gelegenheid van de 25ste verjaardag verschijnt nu een fraaie dvd-editie.

combat shock is een onthutsende film. In de documentaire post-traumatic: an american nightmare, een van de vele extra’s op deze jubileumeditie, is te zien dat hij destijds werd vertoond naast actiefilms als behind enemy lines en het Chuck Norris-vehikel missing in action. Het moet de bioscoopgangers rauw op het dak zijn gevallen. combat shock is, zoals het hoesje terecht meldt, een film die je zin geeft om je polsen door te snijden.
Frankie Dunlan is geen gespierde oorlogsheld, en vergeleken met hem is Travis Bickle het zonnetje in huis. De getraumatiseerde ex-soldaat lijdt een deprimerend bestaan in een goor appartement in New York. Straatarm, verlopen en achtervolgd door pijnlijke herinneringen. Thuis vliegt hij tegen de zweterige muren. Zijn vrouw staat de hele dag te kijven. De baby krijst alleen. Het kleine monster is mismaakt door Agent Orange. Wanneer Frankie het huis ontvlucht rest hem niet veel meer dan te slenteren door de vuile straten van Staten Island, op zoek naar een baantje of een beetje geld. Wat hij vindt zijn bendeleden, junkies, drugsdealers en tienerhoertjes. "I can never tell when one torture ends, and the other begins."

Klerenhanger
american nightmares was de toepasselijke titel waaronder Buddy Giovinazzo de film in 1984 schoot. De regisseur bekostigde de opnames met het beetje geld dat hij verdiende als docent. De budgettaire tekortkomingen zijn evident. De gedeformeerde baby (een pop die was geïnspireerd op David Lynch’ eraserhead en et) werd voor 140 dollar in elkaar gezet. De Vietcong bestond uit vrienden, familieleden en studenten die moeite moesten doen om hun niet-Aziatische uiterlijk voor de camera te verbergen. Toen de film in 1986 de bioscoop bereikte, in een iets gewijzigde versie en onder de naam combat shock, werd twee minuten archiefmateriaal uit Vietnam toegevoegd, maar zelfs die explosies en vliegtuigen verlenen de junglescènes nauwelijks geloofwaardigheid.
Geloofwaardig is combat shock echter wél als compromisloos psychologisch drama over Frankie’s persoonlijke hel. De broer van de regisseur, Ricky Giovinazzo, speelde zijn eerste en enige filmrol en deed dat met enorme intensiteit. De uitgebrande huizen en verlaten metroperrons van Staten Island zetten de toon. In een van die metrostations kibbelen twee jankerige junkies. Later zien we hoe een van hen heroïne tot zich probeert te nemen zonder injectienaald. Hij opent zijn aderen met een roestige klerenhanger. Wanneer hij zijn roes ligt uit te slapen wordt hij beroofd. Elders in de film staat een zwerver te huilen. Zomaar. Zonder enige relatie tot de plot of het verhaal. Onderdeel van de treurige dagelijkse oorlog thuis.
Op het hoesje van combat shock staat Frankie Dunlan met een pistool aan het hoofd. Deze nachtmerrie kan natuurlijk alleen in geweld eindigen. Giovinazzo bewijst met de slotscène echter zijn meesterschap, want het is uiteindelijk een glas zuur geworden melk die voor de grootste schok zorgt.
De jubileumuitgave bevat, naast twee versies van de film, de genoemde documentaire en een informatief audiocommentaar met Buddy Gioninazzo, ook acht korte filmpjes uit de jaren tachtig. Giovinazzo werkte tot voor kort voor de Duitse televisie (tatort!), maar keerde onlangs terug naar zijn wortels. life is hot in cracktown ging afgelopen juni in première in de VS en belooft hetzelfde grimmige realisme als zijn verpletterende debuut 25 jaar geleden.

Barend de Voogd

COMBAT SHOCK (Buddy Giovinazzo, VS, 1984, Troma, import, regio 1)

Top 10 import-dvd’s

PHANTOM
Na met nosferatu de vampierfilm te hebben gedefinieerd, weet Murnau ook wel raad met het obsessieve liefdesverhaal van phantom. De 2-disc uitgave bevat ook Murnau’s die finanzen des groszherzogs. (F.W. Murnau, 1922, Eureka/Masters of Cinema, regio 2)

ECLIPSE SERIE 17: NIKKATSU NOIR
De vijf titels van deze dwarsdoorsnede van de op Franse en Amerikaanse noirs geënte producties van Nikkatsu, de oudste filmstudio van Japan, spreken voor zich: i am waiting, rusty knife, take aim at the police van, cruel gun story en a colt is my passport. (Criterion, regio 1)

ECLIPSE SERIE 18: DUSAN MAKAVEJEV, FREE RADICAL
De eerste drie films van Dusan Makavejev, de meest vooraanstaande en vrijgevochten regisseur uit de Joegoslavische filmgeschiedenis: man is not a bird, Love affair en innocence unprotected. (Dusan Makavejev, 1965/1967/1968, Criterion, regio 1)

HARDWARE
Gedoe met de rechten van de film weerhield Richard Stanley’s vergeten scifi-klassieker lange tijd van een dvd-release, en zorgde ook dat een geplande sequel op niets uit draaide. Nu dan alsnog? (Richard Stanley, 1990, Severin, regio 1)

THE GREAT SILENCE
Spaghettiwestern met Jean-Louis Trintignant als cultheld Silence. Het karakter is zo stil omdat Trintignant, die op het laatste moment bij de film betrokken raakte als vriendendienst aan regisseur Sergio Corbucci, erop stond geen tekst te hoeven instuderen. (Sergio Corbuci, 1968, Digital Classics, regiovrij)

Z
Nog meer sixties-Trantignant in Costa-Gavras’ klassieke politieke thriller z. Hij speelt de volhardende hoofdpersoon die weigert toe te staan dat een aanslag op een prominent politicus in de doofpot wordt gestopt. (Costa-Gavras, 1969, Criterion, regio 1)

THE COMPLETE FRITZ LANG MABUSE-BOX
Verspreid over zijn carrière maakte Fritz Lang deze trilogie paranoïde thrillers over Dr. Mabuse. Waar dit karakter begint als relatief simpel crimineel meesterbrein, verschuift het in de latere films naar iets ondefinieerbaarders: een directe uiting van de angst zelf. (Fritz Lang, 1922/1933/1960. Eureka/Master of Cinema, regio 2)

INSIDE
‘Zo geschift dat je het niet gelooft’, meldt een ademloze fan online. En inderdaad, inside doet nog eens een schepje bovenop de toch al hoogst sadistische neigingen van ’torture porn’ als de saw-films, omdat het hier een zwangere vrouw is die op de pijnbank ligt. (Alexandre Bustillo, 2007, Momentum Pictures, region 2)

THE YELLOW ROLLS ROYCE
Drieluik over de levens van de diverse eigenaars van de gele Rolls uit de titel, van de eerste koper in de jaren twintig via een gangster in de jaren dertig tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. (Anthony Asquith, 1964, Cornerstone Media, region 2)

IP MAN
Zwaar gefictionaliseerd portret van Ip Man (Donnie Yen), een van de grondleggers van de Wing Chun vechttechniek en de leermeester van Bruce Lee. (Wilson Yip, 2008, Showbox, regio 2)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl.

Modelrevolutionair
chevolution (Luis Lopez & Trisha Ziff, Mexico, 2008, Homescreen)
Steven Soderbergh kleedt het leven van Che Guevara in zijn recente tweeluik che uit tot de naakte essentie: eerst de succesvolle machtsovername op Cuba en vervolgens de totale catastrofe in Bolivia. Che Guevara als vleesgeworden karikatuur van de revolutie, niet als een mens van vlees en bloed. Een vergelijkbare iconische betekenis kreeg de beroemde portretfoto die Alberto Korda in 1960 maakte van de revolverheld. Het werd het meest gereproduceerde beeld aller tijden en groeide uit tot een universeel symbool van revolutionair verzet tegen onderdrukking, uitbuiting en onrechtvaardigheid.
Hoe valt de aantrekkingskracht die Che’s strijdvaardige blik al generaties lang uitoefent te verklaren? Luis Lopez en Trisha Ziff komen in de documentaire chevolution niet tot een eenduidig antwoord, maar weten de feitelijke levensloop van de foto in heldere, strakke lijnen te presenteren. chevolution is een vlot gemonteerde collage: ruwe archiefbeelden van Che met Fidel Castro en een massabombardement aan reproducties worden versneden met een gemêleerd gezelschap van talking heads: Korda’s dochter Diana Diaz, Che-biograaf Jon Lee Anderson, acteur Gael García Bernal die hem speelt in the motorcycle diaries, vormgevers die de foto remixten en talloze fans en criticasters van Che.
Zo zetten Lopez en Ziff overtuigend uiteen hoe een haast bij toeval geschoten portret uitgroeide tot een heus merk. Want dat is natuurlijk de ironie: nadat linkse studenten Che in de meidemonstraties van ’68 op hun protestborden hesen, wist de commercie er wel raad mee. De foto verscheen op T-shirts, posters, buttons en andere parafernalia en Che veranderde van een marxistische revolutionair in een mainstream beroemdheid à la Michael Jackson.
Het onderstreept dat eigenlijk elke tegenbeweging gedoemd is te worden ingekapseld in het heersende kapitalistische systeem. Laat Che dat alleen niet horen. De modelrevolutionair zou zich van ellende omdraaien in zijn graf, hoeveel moeite Lopez en Ziff aan het eind ook doen om de kijker ervan te overtuigen dat de foto zijn links-idealistische betekenis ondanks de commercialisering niet verloren heeft.
Niels Bakker

Bottenbreekster
chocolate (Prachya Pinkaew, Thailand, 2008, Dutch FilmWorks)
ong-bak was in 2003 een daverende knock-out. De enerverende knokfilm van regisseur Prachya Pinkaew en vechtcoördinator Panna Rittikrai zette een nieuwe standaard voor de martial-arts film. Voor chocolate ruilden ze hoofdrolspeler Tony Jaa, met zijn granieten vuisten en knieën, in voor een vrouwelijk karakter en maakten haar ook nog eens autistisch. Zen is de geestelijk geremde dochter van een voormalige rechterhand van de lokale maffiabaas, die nu met kanker in het ziekenhuis ligt, zonder geld voor medicijnen. Dan vindt Zen een schriftje waarin staat dat mama nog geld tegoed heeft van allerlei vage types: een keurige administratie van uitstaande woekerleningen. Een uitstekend excuus dus om de onderwereld eens flink af te tuigen. En tjonge jonge dat gebeurt, in een serie fenomenale vechtscènes die steeds inventiever, grootschaliger en gemener worden.
Tegenover de bottenbrekende Muay Thai kickboxstijl van Tony Jaa staat de sierlijke, elastieken JeeJa Yanin die verpletterend debuteert. Ze is 25 jaar maar ziet er uit als brugklassertje van 15. Na twee jaar trainen volgden nog eens twee jaar opnames gecombineerd met nog meer training. Het Thaise stunt- en filmvechtwerk is ongeëvenaard. Elke vechtscène oogt fris, is trucage- en computervrij opgenomen en wordt helder in beeld gebracht. Heerlijk.
chocolate is dan ook om van te smullen. Ook omdat er tijdens het vechten veel te lachen valt. Zo wordt een geweldige scène op een vleesmarkt doorspekt met vliegende vleesmessen die steeds nét niet bloederig doel treffen. De meeste humor is echter van het pijnlijke soort, met als hoogtepunt de climax op de gevel van een flat. Zen trapt de hoofdboef en zijn overgebleven trawanten één voor één van lichtbakken af — zodat ze van betonnen balkonrand naar balkonrand naar beneden stuiteren. Een verbijsterend en briljant eindgevecht.
Tony Jaa ondertussen dacht het zelf beter te kunnen en regisseerde zichzelf in het vreselijke misbaksel ong bak 2: een warrig historisch epos met veel te weinig geknok. Arme Tony Jaa. Afgedroogd te worden door een autistisch meisje…
Rik Herder

Lyrische agitprop
storm over azië (Vsevolod Poedovkin, Rusland, 1928, Moskwood)
De Russische filmklassieker storm over azië uit 1928 vertelt — met titelkaarten en in zwart-wit — het avontuur van de Mongoolse pelsjager Bair. Zijn vader is ziek, maar gelukkig heeft hij een prachtige zilvervos gevangen. Het bont moet zeker 500 zilverstukken opbrengen. Helaas probeert een sluwe monnik zich de pels toe te eigenen en tracht een kapitalistische marktkoopman hem met een paar stuivers af te schepen. Bair krijgt ruzie, moet vluchten, sluit zich aan bij de partizanen en wordt gearresteerd door het Britse invasieleger. Dan ontdekken de Britten een document dat bewijst dat Bair een nazaat is… van Dzjengis Khan!
storm over azië is een product van de Russische revolutie. Regisseur Vsevolod Poedovkin (1893-1953) regisseerde eerder de moeder en maakte deel uit van de Sovjetmontage-beweging. Zijn films waren wat minder radicaal dan die van collega’s als Sergei Eisenstein en Dziga Vertov, maar er wordt nog volop met beeldmontage geëxperimenteerd in deze politieke komedie. storm over azië drijft, nog steeds vrij geestig, de spot met kerk, kapitaal en kazerne. Zo volgen we de commandant van het Britse invasieleger tijdens zijn bezoek aan de Grote Lama van Mongolië. De dikke militair met zijn indrukwekkende snor en zijn frêle, gepoederde vrouw vertrekken geen spier wanneer ze voor de kleuter neerbuigen: "Namens mijn regering wil ik u feliciteren met uw reïncarnatie."
Toch is ook duidelijk dat Poedovkin onder de indruk was van diezelfde Mongoolse cultuur. Hij reisde met zijn crew naar Boerjatië-Mongolië en castte geen heroïsche arbeiders of matrozen, maar veelal lokale non-acteurs. Die gegroefde nomadenkoppen, het weerbarstige landschap en de prachtige processie in het Lama-klooster veranderen de agitprop in een bij vlagen lyrische en tijdloze film. Eindigend, in een mooie filmmontage, met een bevrijdende droom voor heel Azië.
Barend de Voogd

Camera-activisten
burma vj (Anders Østergaard, Zweden, 2008, Filmfreak)
Al sinds 1962 is het voormalige Birma (sinds 1989 officieel Myanmar) in de greep van een militaire dictatuur. Buitenlandse media worden geweerd en ook voor de eigen inwoners is het verboden om filmopnamen te maken. Een groeiende groep activisten neemt echter toch de camera ter hand, als "een alternatieve vorm van politiek activisme", zoals één van hen het vorig jaar op IDFA omschreef. burma vj van de Deense regisseur Anders Østergaard is grotendeels opgebouwd uit materiaal dat werd opgenomen door een groep ondergrondse verslaggevers in Birma.
In 2007 werd voor het eerst in bijna twintig jaar grootschalig tegen het bewind geprotesteerd. De beelden van de protesten die de ondergrondse reporters maakten, werden wereldwijd verspreid via een ondergronds netwerk dat uiteindelijk in Zweden uitkwam. Østergaard was toen al bezig met een film over Birma en deze activisten, en viel met zijn neus in de boter. Hij had de kans om de protesten van binnenuit te volgen, en een intiem portret te maken van de makers van de beelden die Birma terug op de internationale agenda plaatsten.
De regisseur won voor zijn film in 2008 op IDFA zowel de Joris Ivens Award — de hoofdprijs van het festival — als de Movies That Matter Award. Die laatste is zonder reserve terecht; Østergaard brengt een onderwerp naar voren dat er zonder meer toe doet. Op de Ivensprijs is echter nog wel wat af te dingen. Het door de activisten gefilmde materiaal — opzwepend, met een constant voelbare spanning — wordt afgewisseld met geënsceneerde beelden van de ondergrondse organisatie, waarin één van de filmmakers (schuilnaam ‘Joshua’) centraal staat. Deze werken vaak minder goed, zijn net te gedragen, te gewild poëtisch. Wat uiteindelijk beklijft zijn die schokkerige beelden vanuit een schoudertas, waarin net een glimp is op te vangen van dat wat de wereld eigenlijk niet mocht zien.
Joost Broeren

Geschreven door Filmkrant