Boeken: The Double Negative

Kijk ook naar Eddie Murphy

Coming to America

De carrières van Flavor Flav, Eddie Murphy, Halle Berry en reality-sterren bieden fascinerend onderzoeks­materiaal voor een studie naar de verbeel­ding van zwarte identiteit in de populaire cultuur. In haar boek The Double Negative pleit Gates voor een nauwkeuriger blik op makers die de goede smaak doorgaans links laat liggen.

In het door gastcuratoren samengestelde filmprogramma Black Light in Eye Filmmuseum, over de verbeelding van zwarte cultuur en identiteit, komen een paar klassiekers uit de filmgeschiedenis aan bod. Spike Lee’s iconische Do the Right Thing (1989) ontbreekt niet, net zo min als Julie Dash’ invloedrijke Daughters of the Dust (1991). Op een enkele blaxploitation-film na – Melvin Van Peebles’ Sweet Sweetback’s Baadasssss Song uit 1971 – bestaat de selectie voornamelijk uit prestigieuze titels, die aanzien genieten bij curatoren, filmcritici en academici.

Hiërarchische smaak
Een voorzichtige gok, maar als Racquel J. Gates een bijdrage had mogen leveren aan dit filmprogramma zouden wellicht ook Eddie Murphy-vehikel Coming to America (John Landis, 1988) of een aantal afleveringen van de reality-serie Love & Hip Hop (2011-2020) in Eye worden vertoond. Met haar boek The Double Negative: The Black Image & Popular Culture (2018) breekt Gates een lans voor series, films en andere mediaproducten die weliswaar lager staan in de hiërarchie van goede smaak en respectabiliteit, maar wel degelijk belangrijke aspecten van de zwarte cultuur en identiteit verbeelden en bekritiseren.

Aan de hand van Flavor Flav, lid van de activistische rapgroep Public Enemy en als uitbundig personage te zien in reality-producties als Flavor of Love (2006-2008), ontleedt Gates in de introductie hoe individuele zwarte mediapersoonlijkheden de onrealistische verantwoordelijkheid krijgen toebedeeld de cultuur van een hele bevolkingsgroep te representeren. Zodat elke vorm van negatieve representatie – door bijvoorbeeld terug te vallen op stereotypering of karikatuur – al gauw gezien wordt als een onvergeeflijke fout.

Overweldigende mix
In de daaropvolgende hoofdstukken construeert Gates aan de hand van filmanalyses, productiegeschiedenissen en uitgebreid receptieonderzoek hoe verschillende beroemde zwarte Amerikanen zich op gecompliceerde manieren door het culturele landschap hebben moeten manoeuvreren om hun stem te kunnen laten horen.

Het eerste hoofdstuk is een waanzinnig gedetailleerde uiteenzetting van Eddie Murphy’s complexe carrière als een van de succesvolste zwarte acteurs van zijn generatie, die in de jaren tachtig zowel een wit als een zwart publiek wist te bedienen. Gates beschrijft hoe achter Murphy’s toegankelijke persona een overweldigende mix aan economische, politieke en culturele overwegingen zaten, die de steracteur en latere filmproducent in zijn werk in balans moest zien te houden: hoeveel zwarte cultuur kon hij in een overwegend witte industrie introduceren voor een miljoenenpubliek, zonder dat die cultuur verviel in stereotypering? Coming to America wordt in dit hoofdstuk als fascinerende casus genomen, omdat de witte regisseur John Landis een ‘universele romantische komedie’ in de stijl van Frank Capra wilde maken en daarmee vaak lijnrecht tegenover Murphy kwam te staan.

Overigens laten de paternalistische commentaren van enkele Bekende Nederlanders op het belangrijke activistische en kunstzinnige werk van Akwasi zien dat in Nederland vergelijkbare mechanismes bestaan. Die critici impliceren dat Akwasi zich als rapper – in hun optiek wellicht iets triviaals – niet mag bezighouden met belangrijkere zaken als politieke, economische en culturele discriminatie en institutioneel racisme.

Een volgend hoofdstuk beschrijft hoe actrice Halle Berry op weg naar de top lastige keuzes heeft moeten maken over hoe ze haar gender, biculturele afkomst en seksualiteit zou presenteren. Ze won als eerste zwarte vrouw de Oscar voor Beste Actrice, voor haar hoofdrol in Monster’s Ball (Marc Forster, 2001), maar had die rol, waarin ze met Billy Bob Thornton een tamelijke expliciete seksscène speelt, volgens criticasters nooit moeten aannemen, omdat ze er een deel van haar identiteit mee zou hebben verloochend.

De grenzen tussen mediapersoonlijkheid en privépersoon vervagen al helemaal in een uitgebreid hoofdstuk over reality-series, waarin performance altijd een grote rol speelt. Hiermee is Gates een pionier: ze ziet hoe reality-televise, op cultureel gebied vaak beschouwd als het laagste van het laagste, een rijke waaier biedt aan representatievormen die vragen om kritische waardering en academisch onderzoek. Met The Double Negative heeft ze een baanbrekend boek geschreven, dat de belangrijke eerste stap zet voor een verdieping van het culturele landschap.


The Double Negative: The Black Image & Popular Culture, Racquel J. Gates | 2018 | Duke University Press, Durham en Londen | 236 pagina’s | €28,38 | Het Black Light-programma loopt nog tot 15 januari 2021 in Eye Filmmuseum