Boeken: Hollywood’s Copyright Wars

Honderd jaar Hollywood is ook: honderd jaar gesteggel over auteursrecht en piraterij, laat Peter Decherney’s Hollywood’s Copyright Wars zien.

Toeval of niet: een flink aantal van de 25 titels in EYE’s retrospectief ‘100 jaar Hollywood’ komen ook in Peter Decherney’s monografie Hollywood’s Copyright Wars direct of indirect aan de orde. Zo was Charlie Chaplin de eerste die copyright probeerde te krijgen op een iconisch personage — zijn beroemde ’tramp’. De makers van de eerste verfilming van Ben Hur (en dus niet de versie uit 1959 die EYE vertoonde) werden aangeklaagd door auteur Lew Wallace, op wiens vertelling zij de film baseerden. En blockbuster Jaws stond, net als Star Wars, centraal in pogingen van makers en studio’s om zich complete genres toe te eigenen — de haaienhorror en de space opera, respectie­velijk.
In vijf hoofdstukken blijken de centrale periodes van Hollywoods geschiedenis telkens weer samen te hangen met uitdagingen van het bestaande copyrightsysteem. Telkens weer blijken de piraten van gisteren de machthebbers van vandaag — en schreeuwen ze moord en brand als hun vermeende rechten worden overtreden.
Dat gaat ongeveer zo. Eerst strijden de kleine onafhankelijke studio’s tegen het dreigende monopolie van Edison, terwijl in de rechtszaal wordt uitgevochten of de breed gevoerde praktijk van ‘dupen’ (het kopiëren van films van de concurrent) is toegestaan. Tegen de jaren veertig zijn die kleine onafhankelijke studio’s uitgegroeid tot de welbekende Hollywood-molochs — MGM, Universal, Paramount, et cetera — en trekken ze ten strijde tegen nieuwkomer televisie, die hun werk zou kannibaliseren. Tegen de tijd dat Hollywood televisie heeft omarmd en ingelijfd (mede dankzij gerechtelijke uitspraken in haar voordeel) brengt Andrew Sarris zijn auteurstheorie naar de VS en komen de jonge makers van het nieuwe Hollywood op voor hun morele rechten als kunstenaar (een begrip dat wel in het Europese, maar niet in het Amerikaanse auteursrecht voorkomt, waar copyright in eerste plaats wordt gezien als een verhandelbare gerechtelijke constructie). Maar diezelfde makers scharen zich aan de zijde van de studio’s als in de jaren tachtig thuiskopieën mogelijk worden en fans en videokunstenaars aan de haal gaan met hun werk.
Met gedegen research en een scherpe pen zet Decherney de ontwikkelingen rond het auteursrecht binnen en buiten de rechtszaal helder neer. Maar hij laat vooral ook de onveranderlijkheid van het Hollywood-systeem zien. Het blijkt een systeem dat in de eerste plaats gebouwd is op zelfregulering en dat de overheid vaak buiten zijn zaakjes weet te houden.
Decherney sluit het boek af met een overdenking van de huidige situatie waarin het begrip ‘fair use’ centraal staat, dat dankzij de komst van het internet onderhevig is geraakt aan eindeloze oprekking. Decherneys voorspelling dat ook hier vooral zelfregulering uitweg zal bieden en dat de huidige generatie ‘piraten’ binnen niet al te lange tijd tot het systeem van machthebbers zullen behoren, lijkt op basis van deze goed onderbouwde voorgeschiedenis zeer aannemelijk.

Joost Broeren

Hollywood’s Copyright Wars | Peter Decherney | 2012, Columbia University Press, New York | 292 pagina’s | €26,40

Boeken kort

Filmmaking for Change Make Films that Transform the World | Jon Fitzgerald | 2012, Michael Wiese Productions | €24,95
De ondertitel zou kunnen worden opgevat als een potsierlijke, hoogdravende en typisch Amerikaanse opdracht aan de lezer. Schrijver Jon Fitzgerald is naast documentairemaker ook oprichter van CineCause: een platform dat goede doelen aan films met een boodschap koppelt. Een idealist. Gelukkig is de inhoud van het boek gespeend van hooghartigheid en naïviteit. Niet alleen is de politiek beladen documentaire populair geworden, beargumenteert Fitzgerald, het medium film is simpelweg een perfecte manier om dingen aan de kaak stellen en te verspreiden. Dit is een pragmatisch en praktisch boekje waarin het algemene productieproces en dat van tien projecten onder de loep wordt genomen. Voor de creatieve en praktische activist.

Ferocious Reality Documentary according to Werner Herzog | Eric Ames | 2012, University of Minnesota Press | €24,50
Het oeuvre van regisseur Werner Herzog wordt de laatste tijd gedomineerd door documentaires, zoals de geweldige, onlangs in Nederland uitgebrachte Cave of Forgotten Dreams (2010). Niet alleen is deze aanpak soms terug te vinden in zijn fictiefilms — onge­­­­­schoolde acteurs, films gebaseerd op feiten en bestaande films — maar vooral andersom. Hierbij stuit hij weleens puriteinen tegen de borst. Herzog is verre van objectief, te dominant aanwezig in zijn films, en: Herzog ensceneert gebeurtenissen. Zijn antwoord: ‘feiten creëren normen, waarheid verlichting’. Het is een typisch en enigmatisch antwoord van een regisseur die geen enkele moeite heeft met ingrijpen in de realiteit die hij wil tonen. Schrijver Ames probeert te duiden wat zijn brutale aanpak en afkeer van ‘Cinema Vérité’ betekenden voor het genre. Centraal hierbij is het idee van ‘performance’ in een documentaire. Ferocious Reality is een toegankelijke analogie van de evolutie van non-fictie in de cinema, aan de hand van een maker die met passie de grenzen van het genre opzoekt.

Writing | Marguerite Duras | 2012, University of Minnesota Press | €17,50
Marguerite Duras heeft niet alleen 24 romans op haar naam staan, maar ook zestien films. Duras is misschien wel het meest bekend als schrijver van Hiroshima mon amour (1959). In Writing (een prachtige, poëtische vertaling uit het Frans) schrijft Duras over het schrijven zelf. In spaarzame zinnen, een mengeling van autobiografie en fictie, vertelt ze over de onmogelijkheid en mogelijkheid van schrijven.

Samenstelling Jasper de Bruin | International Theatre & Film Books | Leidseplein 26 | 1017 PT Amsterdam | t 020 6226489 | theatreandfilmbooks.com