Boeken: Filmjaarboek 2012/2013
Nieuw jaar, nieuw Filmjaarboek!

Alexander Sokoerovs Faust
De presentatie van het nieuwe Filmjaarboek kwam op een opportuun moment: daags na de filmtop, waar gesproken werd over de nijpende financiële situatie in de Nederlandse filmindustrie. Een onderwerp dat ook ruimschoots aan bod komt in de 34ste editie van het naslagwerk.
Zoals gebruikelijk bevat het Filmjaarboek een overzicht van alle films die zijn uitgebracht in het jaar 2012, compleet met beschrijvingen en credits — die in een fijne database online niet zouden misstaan. Daarnaast leuke lijstjes, zoals de vijf favoriete films van Volkskrant-lezers, de tien beste films volgens de Nederlandse filmcritici en de tien best bezochte films en Nederlandse films. En natuurlijk onderhoudende stukken, zoals Sofie Verdoodts beschrijving en vergelijking van twee belangrijke Russische filmauteurs, Aleksander Sokoerov en Victor Kossakovsky. Ze ziet overeenkomsten in hun conceptuele, op vorm gerichte aanpak, maar ook verschillen: volgens Verdoodt ontbreekt in Kossakovsky’s werk het sombere nihilisme van Sokoerov. Joost Broeren inventariseerde in een wel heel summier artikel films met auto’s in een metaforische hoofdrol, waaronder uiteraard de limousines uit Holy Motors en Cosmopolis, maar ook Once Upon a Time in Anatolia, Parked en Louise Wimmer.
In een uitgebreid artikel beschrijft filmjournalist Karin Wolfs de trends die ze het afgelopen jaar in bioscoop en filmhuis en meer algemeen in de Nederlandse filmwereld signaleerde. Opvallend veel films over kinderen in de knel bijvoorbeeld (vooral in Belgische films) en producties waarin stoere vrouwen de hoofdrol spelen — geen oorzakelijk verband. Wereldwijde ontwikkelingen als digitalisering en mediacratisering vonden ook hun, zowel inhoudelijke als technische, weerslag op het grote doek, maar er was ook veel ruimte voor romantische kostuumdrama’s uit andere tijden. In het artikel ook aandacht voor cijfers over vod-omzet (toename ten opzichte van 2011 met 35 procent, van 53 miljoen naar 72 miljoen), bioscoopbezoek in euro’s (geflatteerde stijging door capaciteitsuitbreiding van 240 miljoen in 2011 naar 245 miljoen in 2012) en het aantal uitgebrachte titels (van 343 naar 353 titels).
Nog veel meer cijfers zitten er in Jan Pieter Ekkers analyse en overzicht van de Nederlandse filmindustrie — goed voor 8000 bedrijven en werk voor twintigduizend mensen — in zwaar financieel weer. Hij zet al gedane en toekomstige bezuinigingen op een rij en constateert dat het nog heel lang kan gaan duren voor eventuele politieke maatregelen een positief effect zullen hebben. Het stuk werd geschreven net voor de veelbesproken filmtop van afgelopen 3 april, met politici en betrokkenen uit de filmwereld. Een overleg dat trouwens niet veel meer opleverde dan de intentie te zoeken naar maatregelen, zowel op politiek als op sectorniveau.
Het is dan ook geen wonder dat filmmakers op zoek gaan naar alternatieve manieren om aan geld te komen — en dat komt aan bod in het tweede deel van Ekkers artikel. Daarin somt hij initiatieven op die de afgelopen tijd tot stand kwamen, zoals crowdfundingplatforms CineCrowd, Voordekunst.nl en EU1.tv, de Stichting Abraham Tuschinski Fonds (een bonusregeling) en het Nieuw Nederlands Film Platform; sponsoring door bijvoorbeeld de Maag Lever Darm Stichting; netwerkfinanciering zoals Barnfilms, en pure commercie — regisseur Alex van Warmerdam die kunst maakte en verkocht om het laatste beetje geld bijeen te krijgen voor zijn film.
Ekker roemt de initiatieven, maar vindt tegelijkertijd dat het geen structurele zoden aan de dijk zette. ‘In bijna alle bovengenoemde gevallen was de (additionele) financiering een uiterst tijdrovende klus […] Daarbij komt dat het aantal potentiële donateurs in Nederland niet al te groot is en dat er nauwelijks mensen zijn die in meer dan één productie hebben geparticipeerd.’ Economische (stimulerings)maatregelen en ‘robuuste businessmodellen vanuit de sector’ — zoals Filmfondsdirecteur Doreen Boonekamp die daags na de filmtop noemde — moeten ervoor gaan zorgen dat ook op langere termijn de productie van Nederlandse film en het voortbestaan van de Nederlandse audiovisuele sector gewaarborgd blijft. Misschien zijn er dan ook fondsen om het Filmjaarboek online te krijgen.
Nicole Santé
Filmjaarboek 2012/2013 | Mariska Graveland, Hans Beerekamp, Harry Peters (red.) | 2013 | International Theatre & Film Books | 262 blz.
Boeken kort
Authorship and the Films of David Lynch — Aesthetic Receptions in Contemporary Hollywood | Antony Todd | 2012 | I.B. Taurus | €21,50
Er zijn al veel boeken geschreven over deze gevierde regisseur, die tegenwoordig schittert door afwezigheid — het is alweer zeven jaar geleden dat zijn laatste film verscheen — maar dit boek gaat over meer dan Lynch alleen. Todd probeert, aan de hand van Lynch, de auteurstheorie bij te werken naar een theorie die relevant is voor deze tijd; een tijd van meerdere ‘post-ismes’ en een overheersend kapitalistische cultuur. Dat lukt hem wonderwel. In zeven hoofdstukken, waaronder ‘Brand Lynch’, legt hij verbanden tussen de introductie van de term ‘Lynchiaans’, de behoefte van (New) Hollywood aan namen die altijd verkopen en de overvloed aan reclames die Lynch op zijn naam heeft staan, maar altijd ontbreken in studies van zijn werk. Een zeer interessante blik op het werk, de verkopers en het publiek van deze invloedrijke eigenheimer.
David Lynch
Eerst zien, dan geloven — 100 jaar cinema op Prinsengracht 452 | Hanneke van Dijk | 2012 | Uitgeverij Boekenbent | €19,95
Filmtheater De Uitkijk is de oudste (nog werkende) bioscoop van Nederland. De geschiedenis van deze sympathieke bios met één zaal bevat een paar fascinerende feiten. De bios werd officieel ‘De Uitkijk’ in 1929 met behulp van een crowdfunding-actie avant la lettre van de Nederlandsche Filmliga, een ietwat protserig collectief van onder andere Menno ter Braak en Joris Ivens, dat tegen "De kudde, het commercieele regime, Amerika, Kitsch" was. Zo kreeg het theater een naam als een plek waar je interessante en unieke films kon zien. Ook goed om niet te vergeten: het monumentale gebouw van EYE aan het IJ begon een groot deel van zijn collectie ooit met de aanwinsten uit dat kleine bioscoopje aan de Prinsengracht. Een kleine geschiedenis met grote gebeurtenissen.
An Introduction to Film Analysis — Technique and Meaning in Narrative Film | Michael Ryan en Melissa Lenos | 2012 | Bloomsbury | €25,99
Zo zien we ze graag in de boekwinkel: theoretisch, academisch en zeer toegankelijk. Prachtig vormgegeven, helder en compact zijn de kernwoorden: een grote kanshebber om verplicht leesvoer te worden op universiteiten. Een aanrader voor iedereen die zijn kennis wil afstoffen of zijn eerste stappen in filmwetenschappen zet.
Samenstelling Jasper de Bruin | International Theatre & Film Books | Leidseplein 26 | 1017 PT Amsterdam | t 0206226489