De Frans-Iraanse cameraman Darius Khondji, die films draaide zoals Delicatessen, Seven, Midnight in Paris, Amour en Okja, komt zelf eens aan het woord in een diepgravend boek over zijn oeuvre en het werk van een director of photography.

Het eerste boek van de kleine Parijse uitgeverij Synecdoche was Conversations with James Gray (2011), een tweetalig (Frans/Engels) koffietafelboek waarin filmrecensent Jordan Mintzer het werk van de in Frankrijk populaire Amerikaanse regisseur James Gray belichtte. Naast veel fotomateriaal leverde dat ook indringende vraaggesprekken op met Gray en anderen die met hem samenwerkten, van Gwyneth Paltrow tot componisten en editors.
Op dezelfde manier is nu Conversations with Darius Khondji opgezet en hier werkt de formule zo mogelijk nog beter, omdat het werk van een director of photography (DoP) nog veel meer om beelden draait dan dat van een regisseur en omdat veel aspecten van zijn werk voor het algemene publiek vrij onbekend zijn.

Khondji, in Iran geboren maar opgegroeid in Frankrijk, draaide met beroemdheden zoals Alan Parker, Wong Kar-wai, Roman Polanski, Sydney Pollack en Bertolucci. Daarnaast werkte hij meerdere malen met Jean-Pierre Jeunet (Delicatessen); Woody Allen (Midnight in Paris); David Fincher (Seven); James Gray (The Lost City of Z) en Michael Haneke (Amour).

De films worden door Khondji min of meer chronologisch besproken. Door de gesprekken met de DoP en de andere interviewpartners – onder wie actrice Isabelle Huppert, Bertolucci, Jeunet, Woody Allen en fotograaf-regisseur Jean-Baptiste Mondino – loopt als een rode draad ook de vraag of een cameramaestro een eigen stijl heeft of dat hij juist volledig ondergeschikt is aan de visie van de regisseur.

Khondji denkt dat dat eerste mogelijk is maar dat hij zelf in de laatste categorie valt. Het is zeker waar dat een film vol speciale effecten zoals Okja, gedraaid met een digitale 65mm camera, in bijna niets lijkt op zijn old-school verfilming van de musical Evita, waarin 5.000 figuranten werden opgetrommeld en er op Kodakfilm in Argentinië werd geschoten.

Maar in zijn vragen en tekst plaatst Mintzer heel intelligente vraagtekens bij Khondji’s wel erg bescheiden ideeën over zijn werk. De DoP weet in ieder geval wat hij mooi vindt. En alhoewel films verschillen, komen bepaalde elementen – een voorkeur voor schaduwen, weerkaatsingen in plaats van direct licht – toch vaak terug. Ook is hij gevoelig voor kleur en kleurtemperaturen en maakt hij eerder gebruik van foto’s en schilderijen als referentiemateriaal (sommigen staan ook in het boek) dan andere films. “Heel Europees,” aldus Woody Allen droogjes.

Perfectionisten
Uiteindelijk is de ‘meester van het licht’ vooral op zoek naar goede films en is hij daarvoor bereid met perfectionisten te werken die hem het leven soms moeilijk maken, zoals uit anekdotes over Fincher en Haneke blijkt. En zo ontstaat een goed beeld van Khondji’s uitgebreide artistieke palet, hoe en waarom hij al zijn middelen aanwendt en ook hoe hij regisseurs en projecten kiest.

De gesprekken met vakmensen zoals color graders, cameramensen en Khondji’s Nederlandse gaffer, Frans Weterrings, diepen deze ideeën verder uit. Mintzer schuwt daarbij de vele technische elementen niet maar legt alles uit voor de leek in korte maar duidelijke voetnoten. En Khondji’s genuanceerde ideeën over traditioneel versus digitaal filmen komen ook aan bod.

Alhoewel Mintzer oog heeft voor Khondji’s werk met kunstenaars zoals Mondino en Philippe Parreno, gaat zijn boek toch vooral over cinema en worden zijn reclames en videoclips (zoals Madonna’s Fever en Frozen) en hun samenhang met zijn filmwerk verder niet besproken.

De hippe lay-out komt de leesbaarheid helaas niet ten goede, met op elke bladzijde het Frans boven- en het Engels onderaan en de foto’s en onderschriften die er dan ergens tussen zweven. Als lezer concentreer je je dan maar op de helft van het boek en zou je de vaak interessante wisselwerking tussen de tekst en het beeld snel kunnen missen.

Conversations avec/with Darius Khondji Jordan Mintzer | Synecdoche, 2018 | 304 pagina’s | €65,00

Kort

A Best Practice Guide to Sex and Storytelling John Bucher | Focal Press, 2018 | €42,–
Door de toename van online streamingdiensten is de hoeveelheid films en series waarin naakt en seksualiteit getoond wordt het afgelopen decennium toegenomen. Tegelijkertijd heeft de #MeToo-beweging ervoor gezorgd dat de seksuele intimidaties binnen onder andere de filmwereld niet langer worden getolereerd. A Best Practice Guide to Sex and Storytelling probeert beide tendensen te verenigen door te kijken hoe het filmproces, vanuit zij die voor en zij die achter de camera staan, waardig en succesvol kan verlopen. Door interviews met verschillende mensen uit het veld, zoals regisseurs, acteurs, producenten en gender- en filmtheoretici, zorgt Bucher voor een spoedcursus in het filmen van naakt en seksualiteit. Of het nu gaat om de beste belichting en camerastandpunten om intimiteit te creëren, het repeteren van seksscènes, tot het contractueel vastleggen welke beelden gebruikt mogen worden: Bucher wijdt er enkele pagina’s aan. Zo wordt er voor de relatie tussen regisseur en acteur voorgesteld om altijd een derde partij aanwezig te laten zijn bij repetities, vooraf onbetreedbare gebieden af te spreken en altijd een duidelijk begin en een einde van een scène vast te leggen. Doordat het boek feministische en lgbtq+ perspectieven op naaktheid en seksualiteit incorporeert en uitvoerig behandelt, is het een boek voor de filmindustrie van nu.

Dutch Posters 1997 – 2017 A Selection By Anthon Beeke | Uitgeverij Lecturis | €39,99
In de inleiding van Dutch Posters 1997 – 2017 gooit coauteur Frederike Huygen meteen de knuppel in het hoenderhok, Dutch Design, is dat niet een gedateerde term en heeft wat hij probeert aan te duiden überhaupt ooit bestaan? Oké, laten we het erop houden dat dit boek een overzicht is van posters die door merendeels Nederlandse ontwerpers in Nederland zijn gemaakt. Want dat er prachtige posters zijn ontworpen in Nederland moge duidelijk zijn. Natuurlijk zijn er de iconische leeuwenposters van het IFFR en de door Lernert en Sander ontworpen posters voor de Roze Filmdagen, waarop oude filmaffiches van Casablanca en Dirty Dancing zo zijn gevouwen dat beroemde filmkoppels zijn veranderd in homo- en lesbokoppels. De Nederlandse films komen er daarentegen bekaaid vanaf. Qua consistentie in kwaliteit en vooruitstrevendheid is er één opdrachtgever die er in de afgelopen twintig jaar uitspringt: het Holland Festival. Humoristisch, uitdagend en kleurrijk – zulke posters willen we meer op de straten zien.

Samenstelling Jorik Amit Galama | International Theatre & Film Books | Leidseplein 26 | Amster­dam | t 020 6226489 | theatreandfilmbooks.com