Boeken: Cinema Speculation

Quentin Tarantino onderwerpt in zijn nieuwste boek de B-films die hij in de jaren zeventig als kind zag aan een nieuwe analyse. Cinema Speculation is filmliefde pur sang, geschreven door een filmmaker die zich langzaam maar zeker ontpopt tot beschermheer van de cinema.

Onlangs riep Quentin Tarantino in de podcast The Video Archives, die hij presenteert met vakgenoot Roger Avary (met wie hij ooit Pulp Fiction schreef), de jaren vijftig en tachtig van de vorige eeuw uit tot “slechtste tijdperken uit de filmgeschiedenis”. In zijn nieuwe boek Cinema Speculation schrijft hij hoe in de jaren vijftig censuur ervoor zorgde dat de artistieke potentie niet volledig tot uiting kwam; in de jaren tachtig speelden filmmakers op safe. In de roerige jaren zeventig – toen Tarantino voor het eerst bioscopen bezocht – leek juist alles mogelijk.

In Cinema Speculation legt beroepsprovocateur Tarantino zijn focus dus op die grillige periode waarin B-films kaskrakers werden. Met het voor hem kenmerkende enthousiasme vuurt Tarantino een spervuur aan analyses, anekdotes en hypotheses af op de lezer.

In het eerste deel van het boek probeert hij invoelbaar te maken hoe het was om in zijn jeugdjaren elk weekend een van de bioscopen te bezoeken die Los Angeles rijk was – de stad waar hij in 1966 met zijn moeder heen was verhuisd. Over Sam Peckinpahs western The Wild Bunch (1969), die hij zag in het ter ziele gegane filmtheater Tirzana, schrijft hij: ‘Het vuurwapengeweld blies me dwars door de achterwand van de bioscoop.’

Tarantino is dan elf jaar oud. Hij mag mee naar de bioscoop met zijn moeder en haar date, als hij zich maar koest houdt. The Wild Bunch ziet hij in een double bill met Deliverance (John Boorman, 1972). Aan zijn klasgenootjes omschrijft hij daarna de gruwelijkheden die hij op het witte doek zag. Sommige ouders besluiten hierop dat Tarantino niet meer met hun kinderen mag spelen. De filmmaker in spe lijkt daar niets van te begrijpen. Hij omschrijft hoe hij van jongs af aan snakt naar spektakel. Hij wil overdonderd worden. Maar hij wil het medium ook begrijpen.

Zo vraagt hij na het zien van Butch Cassidy and the Sundance Kid (George Roy Hill, 1969) aan zijn moeder waarom de film eindigt met een freeze frame van de twee hoofdpersonen (gespeeld door Robert Redford en Paul Newman). Hebben ze het avontuur niet overleefd? Druk filosofeert Tarantino als kind al over de stijl en vorm waarmee je een verhaal kunt vertellen. Die nieuwsgierigheid is nooit verdwenen. In Cinema Speculation theoretiseert de volwassen Tarantino naar hartenlust over zijn favoriete films. Zoals Taxi Driver (1976): wat als scenarist Paul Schrader deze film zelf had geregisseerd, in plaats van Martin Scorsese?

Dat was een ongekend bloedbad geworden, vermoedt Tarantino. Scorsese hield de kijker juist aan het lijntje en wachtte met bloedvergieten tot het slotstuk. Of in Tarantino’s woorden: ‘Hij trekt ons zo hard af dat we niet kunnen wachten om klaar te komen.’

Zo springt de filmmaker in Cinema Speculation net als in zijn vorige boek, Once Upon a Time In Hollywood (2021), van de hak op de tak. ‘A beautiful mess’ is misschien een treffend predicaat voor het boek, waar de filmliefde bijna radioactief vanaf straalt.

Af en toe gaat Tarantino ook de diepte in. Zo heeft hij een originele kijk op Invasion of the Body Snatchers (1978) – iets met bespiegelingen over de connectie tussen ziel en lichaam. En hij beargumenteert waarom Schraders scenario’s voor Taxi Driver en Hardcore (1979) onmiskenbare kopieën zijn van de verhaallijn van John Fords klassieker The Searchers (1956). Over de belachelijke keuzes die Schrader volgens Tarantino maakt in Hardcore, een thriller over een vader die ontdekt dat zijn dochter in de porno werkt, schrijft hij heerlijk sarcastisch: ‘Wanneer de filmmaker Schrader dit soort absurde beslissingen neemt, vraag je je af waar de filmcriticus Schrader uithangt.’

Het belangrijkste thema in Cinema Speculation is Tarantino’s nalatenschap. Hij kocht al twee bioscopen in Los Angeles – het New Beverly en de Vista – en hij bezit een indrukwekkende verzameling 35mm-films. De regisseur wil zijn filmliefde graag delen met de wereld. Door bioscopen en filmrollen te preserveren, maar vooral ook door het gevoel dat hij ervaart bij het binnenstappen van een bioscoopzaal te preserveren in boekvorm. Die euforie voel je op elke pagina. In die zin is hij altijd die jonge, gretige filmliefhebber gebleven, die alles wil zien omdat hij alles wil begrijpen.

Cinema Speculation, Quentin Tarantino | 2022, HarperCollins, New York | 320 pagina’s | € 28,99