Boeken – 20 december 2015

Kunstfilm heeft vele dimensies, stellen de redacteuren van het boek Film3 [kyü-bik]. Dat klopt, zeker als je bedenkt dat kunstfilms vaak onderdeel zijn van installaties, van kunstwerken die driedimensionaal zijn, die je aantreft in een expositieruimte, of in een zwarte kubus: een verduisterde ruimte met in de verte een scherm met een zogenaamd time-based kunstwerk. Voor de samenstellers van Film3 is de mediakunst een bron van experiment, technisch en inhoudelijk. Maar het blijft lastig, kunstfilms op filmfestivals, juist omdat ze zich niet altijd even gemakkelijk in 2D laten wurmen. Film3 verscheen als catalogus bij de expositie met dezelfde naam tijdens de Film Biennale 2010, georganiseerd door het Eye Film Institute Netherlands.
Elf jonge, multimediale beeldend kunstenaars staan centraal in de interviews. Allemaal hebben ze hun eigen thematiek, hun eigen agenda en hun eigen aanpak. Guido van der Werve filmde zichzelf terwijl hij langzaam voor een immense ijsbreker uitliep, of viel voor een ander werk plompverloren uit de hemel net als er een boot voorbijgevaren is met daarop een spelend orkest. Van der Werve is in zijn films een romanticus, verlangend naar muziek, de grootsheid van de natuur, en de mens als kwetsbare passant.
Misschien is Renzo Martens ook wel net zo op zoek als Van der Werve, maar dan naar zichzelf en naar het falen van de wereld. Renzo maakte een documentaire, alleen de camera bedienend, zichzelf regelmatig filmend en pratend over zichzelf. De documentaire is een bizarre mix van ijdelheid van de kunstenaar in combinatie met kritiek op de hulpverlening en het confronterende blootleggen van het cynisme in de manier waarop het Westen omgaat met Afrika.
De nadruk van de interviews in Film3 ligt op de technische aspecten. Dat is interessant omdat de kunstwereld juist focust op betekenis en duiding. Toch had een beschouwend artikel dat ingaat op de stand van zaken in de mediakunst niet misstaan in de catalogus, om diepgang te geven aan het spectrum van jonge mediakunstenaars. De kunstenaars zijn namelijk wel goed gekozen, allemaal zijn ze regelmatig te zien in tentoonstellingen. Doordat naast de interviews ook afbeeldingen met korte lemma’s zijn opgenomen over het werk van nog meer kunstenaars, ontstaat een gulle verzameling. Voor wie er nog nooit mee in aanraking is geweest, is dit een ideale korte introductie op het fenomeen mediakunst. In het voorwoord stellen de redacteuren dat de filmkunst die zij laten zien, door filmcritici te veel als beeldende kunst wordt gezien, en door beeldende kunstcritici te veel als film wordt beschouwd. Dat laatste is in ieder geval een vreemde veronderstelling, zeker omdat video- en mediakunst al decennialang bestaat en de laatste tien, twintig jaar vaste prik is op biënnales en tentoonstellingen. Dat de filmers zich toch ook thuis moeten voelen in de beeldende kunst blijkt ook wel uit het feit dat bijna alle geïnterviewden een kunstopleiding achter de rug hebben. Ondanks dat de scheiding tussen verschillende disciplines hardnekkig kan zijn, zegeviert de nieuwsgierigheid naar die soms lastig te duiden, vreemde en onbedwingbaar experimentele kunstfilms in Film3.

Machteld Leij

Film3 [kyü-bik film]
Anna Abrahams, Claartje Opdam, Mariska Graveland (red). Joost Rekveld, Tina Bastajian (essays)
2010, Amsterdam University Press, 390 pagina’s, €29,50

Indiewood, USA — Where Hollywood meets independent cinema
Geoff King
2009, I.B. Tauris, €22,50
Indiewood is een samentrekking van Hollywood en Indie, een benaming voor onafhankelijke low-budget films. King analyseert Amerikaanse films die zich in het schemergebied bevinden tussen blockbuster en independent, en die creativiteit en commercie combineren, zoals kill bill, eternal sunshine of the spotless mind en american beauty.

Withnail and us — Cult films and film cults in British cinema
Justin Smith
2010, I.B. Tauris, €24,50
Wat trekt ons aan in bizarre of obscure films, zoals a clockwork orange, performance, the wicker man en monty python and the holy grail. Waarom krijgen sommige films een grote schare trouwe fans achter zich? En is een film, welke dan ook, het waard om meer dan honderd keer te worden bekeken?

New Turkish cinema
Asuman Suner
2010, I.B. Tauris, €22,50
Het eerste Engelstalige boek over Turkse cinema, met analyses, een historisch overzicht en aandacht voor regisseurs als Nuri Bilge Ceylan en Zeki Demirkubuz. Over nostalgische en politieke films en over het ontbreken van ‘de vrouw’ in nieuwe Turkse cinema.

Some like it Wilder — The life and controversial films of Billy Wilder
2010, University Press of Kentucky, €39,95
Biografie over Wilder, scenarioschrijver en regisseur van meer dan zestig films, waaronder a foreign affair, the seven year itch, some like it hot en the apartment. Wilder begon als scenarioschrijver in Berlijn, maar toen de nazi’s opkwamen vluchtte hij naar Parijs, waar hij debuteerde als regisseur. Later ging hij naar Amerika, won vele prijzen en werd een van de invloedrijkste mensen in Hollywood.

Akira Kurosawa — Master of cinema
Peter Cowie
2010, Rizzoli International Publications, €54,50
Er zijn weinig fotoboeken over Kurosawa, maar dit boek maakt dat gemis meer dan goed: een beeldschone uitgave met foto’s, tekeningen, afbeeldingen van filmposters, een voorwoord door Martin Scorcese, een introductie door Donald Richie, een bespreking van zijn werk, plus een overzicht van al zijn films. Het werd uitgegeven om Kurosawa’s honderdste geboortedag te vieren en om deze belangrijke Japanse filmmaker te eren.

Screen epiphanies — Filmmakers on the films that inspired them
2009, Palgrave Macmillan, €29,95
In Screen epiphanies — vrij vertaald ‘film-openbaringen’ — interviews met 32 filmmakers, over films die een onuitwisbare indruk op hen maakten. En passant komt er meer voorbij, veel films, herinneringen, persoonlijke anekdotes en zelf-analyses van de geïnterviewden, wat het boek interessant maakt. Het laat zien hoe filmmakers elkaars werk beïnvloeden.

Samenstelling Claudia Jong (theaterandfilmbooks.com).