Actie! Op de set van Onder ons

Zandkreek, 2134 WJ Hoofddorp, 1 april 2010, 10.37 uur

In de daags voor de opnamen naar alle medewerkers rondgestuurde call sheet was al omstandig gewaarschuwd. ‘Please be carefull with the wooden floor, don’t wear high heels!’ stond er bovenaan het lijstje do’s and don’ts. ‘Use the carpets as much as you can!’ De opsomming werd vervolgd door ‘No smoking in the house, preferably also not in the garden’ en ‘We are not allowed to move the HiFi stereo or to use it, the same for the Japanese knife set. Please don’t touch them.’

Voor de slechte verstaander was er naast de voordeur van de betreffende Hoofddorpse woning ook nog een handgeschreven A4-tje geplakt: ‘Please wipe your feet!’

Alle waarschuwingen waren niet voor niets; de doorzonwoning waar de filmploeg was neergestreken voor opnamen van Onder ons mag er zijn. Een design salontafel (waarvan de glazen hoeken zijn afgeplakt), een designbank, een enorme flatscreen aan de muur, een fantastische draaitafel, enorme boxen, een mooie kast met goeie boeken, cd’s, elpees en dvd’s (veel Volkskrant-dvd-boxen!) – en alles smaakvol. Het huis is voor twee weken gehuurd; de gezegende eigenaren zitten een paar kilometer verderop in een hotel. “Een prachtig huis, toch?”, zegt regisseur Marco van Geffen vol bewondering. “Ik voel me hier wel thuis.”

Terwijl de woonkamer uiterst omzichtig wordt uitgelicht, wacht een Hoofddorper moeder op de eerste verdieping het moment af dat haar zeventien maanden oude zoon naar de set wordt geroepen. De dreumes is via via in de film terechtgekomen; volgens zijn moeder, die de toneelschool heeft gedaan, geniet hij enorm van alle aandacht.

In Onder ons wordt de zorg voor het ventje toevertrouwd aan de Poolse au pair Ewa. Het verlegen, naar binnen gekeerde meisje komt in ‘een spiraal van twijfel en isolement’ terecht als ze meent te weten wie de verkrachter is die het provinciestadje onveilig maakt.

Ewa wordt gespeeld door de Poolse, in Warschau gecaste Dagmara Bak. Zij nestelt zich op de vloer met het jochie, dat direct met de kleurpotloden begint te kliederen. De hoogzwangere moeder (Rifka Lodeizen) zit aan tafel, een laptop voor haar neus. Vader (Guy Clemens) zit met de afstandsbediening voor de breedbeeldtelevisie; een productiemedewerker dreunt het nieuws over de serieverkrachter op dat later echt uit de tv zal komen.

Van Geffen instrueert de acteurs, in het Nederlands en in het Engels: het moet klein, en heel precies, zowel de blikken als de timing luisteren nauw. “In deze scène wordt Ewa’s vermoeden wie de dader is groter en neemt bij de vrouw des huizes het onbehagen toe over dat vreemde Poolse meisje in haar huis.”

Onder ons is het eerste deel van de trilogie Het drama van het gelukkige gezin, die zich richt op de familie als kern van onze samenleving, de familie als veilige haven en de angst voor verstoring van die veiligheid. Het script van Onder ons, geschreven door Van Geffen en Jolein Laarman, was geselecteerd voor de NHK Sundance Award 2009. Het tweede deel van de trilogie, Geen naam, is reeds uitverkoren voor De Oversteek, het samenwerkingsprogramma van het Filmfonds, het Mediafonds, de Publieke Omroep en het CoBO-fonds om filmtalent te stimuleren.

Onder ons wordt verteld vanuit drie perspectieven: dat van de soms bereidwillige, dan weer angstige gastouders; dat van de bezorgde, maar ook opportunistische Poolse vriendin van Ewa, die au pair is bij een andere familie; en dat van de geïsoleerde Ewa zelf. Van Geffen, van wie de kortfilm Het zusje in 2007 te zien was op het festival van Cannes: “Op die manier wordt Onder ons in de vorm zelf ook een onderzoek van het gegeven dat we naar anderen kijken, een oordeel vellen, maar misschien nooit werkelijk tot die andere persoon door kunnen dringen.”

Onder ons Nederland, 2011 | Regie Marco van Geffen | Scenario Jolein Laarman, Marco van Geffen | Camera Ton Peters | Montage Peter Alderliesten | Productie Lemming Film, Joost de Vries, Leontine Petit | Uitvoerend producent Marion Welmers | Art direction Elsje de Bruijn, Jorien Sont | Muziek Rec Sound | Met Dagmara Bak, Rifka Lodeizen, Guy Clemens, Natalia Rybicka, Reinout Bussemaker | Kleur, ± 90 minuten | Omroep BOS (Boeddhistische Omroep Stichting) | Distributie Cinéart | Te zien september 2011