Redactioneel – Juli/augustus 2021

Misschien is het goed om te zeggen dat we hier geen kruistocht tegen de streamingdiensten zijn begonnen.

Misschien is het goed om te zeggen dat we hier geen kruistocht tegen de streamingdiensten zijn begonnen, na die waarschuwing voor machtsconcentratie vorige maand, die Jeff Bezos ongetwijfeld heeft gelezen (twee weken later werd bekend dat Netflix/Amazon het Britse Channel4 konden overnemen, als ze zouden willen). De streamers brengen immers ook films onder de aandacht die anders niet te zien zouden zijn, zoals op het moment van schrijven Les voleurs van André Téchiné op Netflix. Laagdrempelig. Binnen handbereik. En zonder Netflix had Bojack Horseman misschien niet eens bestaan, een persoonlijke favoriet.

Maar het spel is aan het veranderen. Als streamingdiensten verschillende profielen zouden behouden, met bijvoorbeeld Disney als bediener van de mainstream en Netflix en HBO als producenten en beschermers van meer gewaagde films en series – laten we zeggen TROS vs VPRO – dan krijgt ook het uitzonderlijke en buitengewone nog steeds een kans. Als iedereen op de grootste gemene deler begint te jagen – zoveel mogelijk kijkers trekken met tandeloos, middle of the road spul – dan raken we dat bijzondere en buitengewone kwijt. Het is nog net te vroeg om te zeggen welke kant het op gaat, maar de honger van de streamingdiensten is enorm en eenvormigheid dreigt.

In die context wil ik het hebben over wat misschien een detail lijkt in deze strijd, maar wat me minstens evenveel zorgen baart. De afgelopen weken zag ik twee fantastische nummers verneukt worden in Disneyfilms. ‘I Wanna Be Your Dog’ van The Stooges in Cruella en ‘Smells Like Teen Spirit’ van Nirvana in Black Widow. In Cruella als een soort gimmick op een geïmproviseerde catwalk waar alles alleen nog maar vorm was zonder inhoud en in Black Widow ontging me eerlijk gezegd totaal waarom het nummer werd gebruikt. Omdat men geluid nodig had om een sfeertje te creëren.

Voor mij illustreert de manier waarop die nummers werden gebruikt een vernietigende ontwikkeling, die door de honger van de streamingdiensten in een stroomversnelling raakt: de reductie van elke vorm van creativiteit tot content, tot behang. Massa’s mensen in de entertainmentindustrie praten er al jaren zo over en je ziet de gevolgen ervan. Om het bij die twee nummers te houden: door de manier waarop ze hier gebruikt werden, klonken ze als lege hulzen, als levenloze versies van het origineel. Walter Benjamin had het ooit over aura’s. Het is in ieder geval het aura dat in dit proces vernietigd wordt.

Het uiteindelijke gevolg is dat elk nummer, elk verhaal, elke film z’n betekenis verliest. Omdat ze overal kunnen worden ingezet. Ter illustratie van wat dan ook. We staan als filmblad al lang niet meer op het standpunt van de politique des auteurs, het idee dat een film door één auteur gemaakt wordt. Het zijn immers teams die een film maken. Maar wat de streamingdiensten nu doen – kijk alleen al naar hoe er met de credits van een serie/film wordt omgegaan: nauwelijks zichtbaar of zelfs onzichtbaar – is een politique de personne, een politiek van niemand. Geen auteur, geen ziel. Dan is elk nummer een coverversie geworden. Elke film een smaakje voor het moment. Die je eindeloos kunt uitventen. Als dit klinkt als een achterhoedegevecht: dat weiger ik te geloven.