YANG BAN XI: DE 8 MODELWERKEN

Boeren die de graanoogst bezingen en de rode zon aan de einder: ook in China werden er tijdens de Culturele Revolutie ideologisch-correcte musicals opgevoerd. Yang Ting Yuen maakte er een documentaire over.

In 1997 werd op het IDFA East side story vertoond, een documentaire over de filmmusicals die in de jaren vijftig, zestig en zeventig achter het IJzeren Gordijn gemaakt zijn. Pure propaganda waren die uitbundige zang- en dansspektakels, waarin de geijkte plot kort samengevat niet ‘boy meets girl’, maar ‘boy meets tractor’ was.
Dat de combinatie musical en communisme minder onverwacht is dan het lijkt, blijkt uit Yang Ban Xi: de 8 modelwerken. In deze documentaire toont regisseur Yang Ting Yuen, die eerder de documentaire Chin. Ind. maakte, de geschiedenis en de actualiteit van de opera’s en balletten uit de Culturele Revolutie. Onder het bewind van Mao Zedong werd de traditionele Chinese Opera afgeschaft, en daarvoor in de plaats kwamen de laagdrempelige theaterstukken die geheel in dienst stonden van de communistische heilstaat. Ook hier zien we weer de sociaal-realistische idylle in topvorm: boeren, burgers en buitenlui die met de kin omhoog de graanoogst of de grote Roerganger bezingen. De kleuren zijn kraakhelder, de bewegingen eendrachtig. Kortom, deze Yang Ban Xi zijn een extatische ode aan de communistische heilstaat.

Glorietijd
Het is jammer dat de documentaire die Yan Ting Yuen erover gemaakt heeft, zo onbevredigend is. Zonder duidelijke leidraad filmt ze oude makers en sterren van de Yang Ban Xi, en laat hen herinneringen ophalen aan hun glorietijd. Het zijn nogal vrijblijvende portretjes, die gelardeerd worden met oude filmfragmenten.
Het onderwerp van de documentaire is vooral interessant omdat de Yang Ban Xi momenteel een grote comeback maken. Er verschijnen house-versies van oude hits, de films worden op dvd verkocht en de sterren van weleer spelen opnieuw hun oude succesnummers in de theaters. Het is een fascinerend fenomeen: is die populariteit in deze tijden van enorme economische vooruitgang een vorm van nostalgie die ook in het voormalige Oostblok de kop op steekt? Is het louter camp? Het zijn vragen waarop de film geen antwoord geeft. In willekeurige scènes toont regisseur Yang Ting Yuen een glimp van de hedendaagse succes van het Cultuur-revolutionaire erfgoed, en besteedt ook wat aandacht aan de huidige Chinese welvaart en subcultuur, die soms niets met de Yang Ban Xi te maken hebben.
Nogal gekunsteld is ook de rol die Jian Qing, de echtgenote van Mao Zedong in de film speelt. Zij kreeg namens de Bende van Vier de verantwoordelijkheid over de Yang Ban Xi. Uit haar venijnige uitspraken moeten we concluderen dat zij als gewezen actrice wraak nam voor haar gebrek aan succes, maar zulke schoten voor de boeg worden niet verder uitgewerkt. Over deze fascinerende vrouw hadden we graag een diepgaande film gezien, in plaats van deze hapsnap-documentaire waarin geen duidelijke keuzes gemaakt worden.

Pieter Bots