WAITING FOR THE CLOUDS

Met Waiting for the clouds vertelt Yesim Ustaoglu het verhaal van een oude Turkse vrouw met een geheim.

Wie je in films als eerste te zien krijgt is meestal het hoofdpersonage. Waiting for the clouds is op die regel geen uitzondering, ook al lijkt dat vaak wel zo. Om háár draait deze intieme vertelling vol in mist gestoken berglandschappen: om Ayshe, een oude Turkse vrouw, misschien wel jonger dan ze eruitziet, die elke morgen naar de kamer van haar zus gaat, diens doodzieke, afgepeigerde lijf over haar schouders legt en naar het badhok brengt. Van daaruit laat regisseur Yesim Ustaoglu (Journey to the sun) zich graag meevoeren door Ayse’s jonge neefje Mehmet, die op school nationalistische Turkse liedjes van buiten moet leren en daarbij soms in zijn broek plast. En van Mehmet kom je bij diens vriendje, en dan bij een oude zeeman die vertelt dat je bij het samenvallen van de sterren Hidir en Ilyas 41 wensen mag doen. Elke dag één, maar gooi dan wel telkens een steen in de Zwarte Zee. Soms gluurt de camera ook met de kinderen naar een geheimzinnige grijsaard (een Russische spion misschien?).
Terwijl de camera soepel van het ene personage naar het andere glijdt, zet Ustaoglu een compleet havenstadje in het politiek roerige Turkije van 1975 op poten. Wat de bewoners bezielt, waar ze over praten, hoe ze met elkaar feestvieren of jaarlijks een lange trip maken naar het blokhuttenkamp in de bergen, hoe de overheid op allerlei manieren hun dagelijks leven beïnvloedt — alles komt minstens even aan de orde. Maar uiteindelijk keert de film terug bij Ayshe, en blijft dan ook bij haar. Zodat duidelijk wordt waar ze haar merkwaardige accent vandaan heeft, waarom ze na de dood van haar zus in alle talen zwijgt en wat zij met die geheimzinnige grijsaard te maken heeft.

Verzoenen
Hoe meer Ustaoglu zich tot het verhaal van Ayshe beperkt, hoe meer een ook in Turkije zelden besproken deel van de Grieks-Turkse geschiedenis aan het daglicht komt. De begintitels spraken al van langs de Zwarte Zee wonende Grieken die begin vorige eeuw door het Ottomaanse leger werden uitgeroeid of gedwongen te assimileren. Ayshe’s verhaal is dat van de Grieken die via bergpassen aan de Turken probeerden te ontkomen, van families die uit elkaar werden gerukt, van moeder die dood in de sneeuw ligt, zoonlief die ontsnapt in het donker van de nacht, zijn zusje dat bij Turkse mensen onderduikt, zelf Turks wordt en dat uit angst ook blijft.
Ustaoglu wijdt indrukwekkend weinig woorden aan deze genocide, toont in plaats daarvan het gebroken gezicht dat Ayshe heeft overgehouden aan het jarenlange bewaren van haar geheim. Ayshe, die eigenlijk Eleni heet, gaat met Mehmet bovenaan het dal zitten, in de mistwolken zoekend naar de herinnering aan die noodlottige vlucht. En wanneer ze broer Niko daar niet vindt, gaat ze hem zoeken in Griekenland — vijftig jaar na hun onvrijwillige afscheid.
De oude vrouw die zichzelf eerst wegcijfert voor haar doodzieke pleegzus en zich vervolgens probeert te verzoenen met het laatste restje ‘echte’ familie: het is een perspectief dat Ustaoglu baseerde op George Andreatis’ biografie van de Grieks-Turkse vrouw Tamama, en dat de film de melancholieke waardigheid van berusting geeft.

Kevin Toma