WAG THE DOG

Is de mens werkelijk op de maan geland? En wat was de echte reden voor de Amerikaanse invasie op Grenada onder Reagan? En meer recent: werden de precisiebombardementen op Iraakse doelwitten slechts uitgevoerd op legoblokjes en maquettes? De intelligente politieke satire Wag the dog windt er geen doekjes om; de argeloze beeldbuiskijker wordt continu bij de neus genomen.

Regisseur Barry Levinson en scenarioschrijver David Mamet hebben geen hoge pet op van de machthebbers, maar vellen een nog genadelozer oordeel over het naïeve volk. De filmmakers hebben de praktijkvoorbeelden aan hun zijde: het Grenada-conflict, waarbij Reagan met veel uiterlijk vertoon een onbekend Caribisch eiland wilde bevrijden van een Marxistisch regime, volgde verdacht snel op het debâcle in Beiroet. Ook Clinton leek zich kort geleden schuldig te maken aan deze spierballenpolitiek toen hij zijn Oral Office weer tot Oval Office wilde herdopen door bijna weer een oorlog met Irak te ontketenen.
En het volk, waarvoor deze heren zo hun best doen om als smetteloze leider bij over te komen? Die wordt gemakshalve beschouwd als gemakkelijk te manipuleren kuddedier, niet bij machte om werkelijkheid van voorgeprogrammeerde boodschappen te onderscheiden. De film draagt dan ook het volgende motto: "Waarom kwispelt een hond met zijn staart? Omdat de hond slimmer is dan de staart. Als de staart slimmer was, zou het met de hond kwispelen." De hond staat voor de regering en de staart slaat op de media en het volk, dezelfde mensen die het publiek vormen van Wag the dog. Toch schoffeert de film de kijker niet direct. De liegende regeringsleiders en hun gewiekste adviseurs fungeren daarvoor te veel als bliksemafleider.

Digitaal gemonteerde kat
Dustin Hoffman zag zijn Oscarnominatie voor zijn rol als gelikte Hollywoodproducent niet verzilverd worden. Echt verwonderlijk mag dat niet worden genoemd. Hij zet de man neer als een megalomane, decadente producent, de belichaming van Hollywood, waarbij we het vermoeden krijgen dat we hier niet eens met een karikatuur te maken hebben. Producenten als Don Simpson en Robert Evans staan daarvoor nog te vers in het geheugen.
In Wag the dog wordt de producent ingeschakeld door Mr. Fix-it (Robert De Niro) om zijn ultieme film te maken, met het doel om het gezicht van de president te redden. Die heeft nog twee weken te gaan voor de verkiezingen, maar vergrijpt zich aan een minderjarige padvindster in zijn Oval Office. Mr. Fix-it komt met een gewaagde oplossing om de aandacht van het seksschandaal af te leiden: onder het motto ‘change the story, change the lead’ bedenkt hij een oorlog met Albanië. Een land met een sinistere naam dat geen enkele Amerikaan weet te lokaliseren blijkt geknipt als nieuwe vijand.
De Hollywoodproducent mag zich vervolgens uitleven met het publiciteitsmateriaal. Hij voorziet de nieuwszenders van nepbeelden uit de niet bestaande gevechtslinies door een actrice in te schakelen die met een hoofddoekje op en een digitaal gemonteerde kat in haar armen de kijkers wel moet ontroeren. Ondertussen wordt er een verhaal over een vermiste soldaat opgedist en schrijft Willy Nelson een ‘We are the world’-achtig lied om de vaderlandsliefde aan te wakkeren. De film neemt na vele hilarische vondsten en venijnige dialogen echter steeds meer de vorm aan van een klucht, waardoor Wag the dog net niet de uiteindelijke nekslag kan toebrengen aan het politieke systeem.

Borstklopperij
Vijfendertig jaar geleden reduceerde Stanley Kubrick in Dr. Strangelove de Koude Oorlog tot een vlaag van waanzin. Zes jaar geleden ontrafelde Tim Robbins het politieke verkiezingscircus met Bob Roberts. Binnenkort is John Travolta te zien als Bill Clinton himself in de film Primary colors. De satire vindt vooral een dankbaar onderwerp in de Amerikaanse politiek, die waarschijnlijk nog dolgedraaider is dan een film kan verwerken. Het wachten is nu nog op een film die een boekje opendoet over de krankzinnige werkwijze van Boris Jeltsin.
De kans is groot dat Europeanen Wag the dog niet op zichzelf betrekken, en de film vooral zien als een bevestiging van de dubieuze patriottische inborst van de Amerikanen. Politiek is entertainment, en Hollywood munt uit in borstklopperij. De Nederlandse televisiekijker denkt vooralsnog alleen opgescheept te worden met de treurige vioolmuziek onder de slow-motionbeelden van de actualiteitenrubriek Netwerk. En werkelijk niemand ziet Wim Kok in zijn torentje onzedelijke handelingen verrichten, wat natuurlijk ook kan wijzen op een uiterst adequate staf van Hollandse Mr. Fix-its.
Maar dat ook hier beelden, ook al is het zonder boosaardige opzet, gemanipuleerd worden bij de vleet kan ons niet genoeg worden ingewreven. En dat film, het medium met de meest manipulatieve aard, nu eens niet achter de feiten aanhobbelt en pas jaren na dato wonden openrijt, maar uiterst actueel en zelfrelativerend is, mag gerust een verademing genoemd worden.

Mariska Graveland