VALSE WALS
Macho-zeeman en serveerster op de bank
Kortfilm-specialist Mark de Cloe heeft nét het uur overschreden met de verfilming van een theaterdrieluik van Ria Marks en Titus Tiel Groenestege. Valse wals biedt een visuele overdaad: imponerend maar ook kitscherig.
Van de nieuwe generatie Nederlandse filmregisseurs is Mark de Cloe een van de grootste stilisten. Al zijn werk valt op vanwege de grote esthetische kwaliteiten. Dat bleek al uit kortfilms als Lucky Strike, Gitanes en Miss Blanche, maar werd vooral duidelijk in Boy meets girl stories. Geïnspireerd door ‘De taal der verliefden’ van Roland Barthes maakte hij 34 korte filmpjes waarin telkens een bepaald aspect van de liefde werd verbeeld. In die verhaaltjes experimenteerde hij met filmische technieken en vertelwijzen, varieerde op allerlei genres en koos altijd voor een heel uitgekiende vormgeving, zodat de afleveringen stuk voor stuk kleine pareltjes waren.
Ook in Valse wals leeft de estheet in De Cloe zich volop uit. De zwijgende film is gebaseerd op Valse wals / Bankstel / Zucht, een eveneens woordloos theaterdrieluik van Orkater door acteurs Ria Marks en Titus Tiel Groenestege. In de film zijn de drie afzonderlijke voorstellingen nog goed herkenbaar: het eerste deel is een broeierige pas de deux tussen een macho-zeeman en een smachtende serveerster van een schipperskroeg; het middendeel concentreert zich rond een bankstel, waarop het echtpaar naar televisie kijkt; en ten slotte is het tweetal bejaard geworden en maakt het een dwaaltocht door een drukke metropool.
Surrealistisch
De drie theatervoorstellingen werden in het theater in een nagenoeg leeg decor gespeeld. Hierin beeldden Ria Marks en Titus Tiel Groenestege met subtiel spel, virtuoze slapstick en uitbundige dans heel geestig en herkenbaar de opbloeiende, gesublimeerde en uitgedoofde passie van een steeds ouder wordend echtpaar uit. Die theatrale kaalheid is in Valse wals vervangen door een visuele overdaad. Mark de Cloe heeft een heel arsenaal aan filmische technieken uit de kast gehaald, de art director maakte overuren en ook de geluidsband (met muziek van Rainer Hensel) drukt een zwaar stempel op de film. Iedere suggestie is verdwenen en vervangen door een vet aangezette sfeertekening.
Zo laat bijvoorbeeld De Cloe in het café de camera heen en weer deinen om te verwijzen naar de zee, en de huiskamerepisode in het tweede deel ontaardt in een surrealistische fantasie waar de scènes versnellen en vertragen, de bank ongemerkt heen en weer draait en zelfs het hele meubilair door de kamer vliegt. Het resultaat is visueel imponerend, maar vaak ook behoorlijk kitscherig. De gelikte vormgeving rust zwaar op clichés en het spel van het duo wordt er heel behaagziek door. Je ziet de bronstige sfeer in de zeemanskroeg, je ziet hoe Ria Marks het gedrag imiteert van Titus Tiel Groenestege als hij intens meeleeft met een voetbalwedstrijd op tv, of je ziet hoe het stel zich samen staande probeert te houden in een rijdende metro, en je vraagt je af: kan het iets minder voor de hand liggend?
Valse wals is bij vlagen een aardige stijloefening, maar het wachten is nu op zijn lange speelfilm Het leven uit een dag, die al jaren op stapel staat.
Pieter Bots