Unclenching the Fists

Kira Kovalenko ontdekte haar talent tijdens een filmworkshop van de befaamde Russische regisseur Aleksander Sokoerov. Hoe goed dat aansloeg, blijkt uit deze gevoelvolle coming-of-age.

Het mijnstadje Mizur in Noord-Ossetië lijkt een plek waar je als jongere niet wilt blijven. Ada (ik schat haar tegen de twintig) heeft echter meer redenen om weg te willen. Ontsnappen aan de dwingende greep van haar argwanende vader, die haar uit pure beschermingsdrift wel zou willen opsluiten. Ook de historische, zeer gewelddadige Beslan-schoolgijzeling van 2004 krijgt een plek in deze fictiefilm. Ada’s verlangen ‘weer heel te worden’ is niet alleen figuurlijk.

Eigenlijk speelt dat spectaculaire feit zelf hier maar een bescheiden rol. Unclenching the Fists, de tweede speelfilm van Kira Kovalenko, is vooral een coming-of-age film, die op energieke en invoelende manier duidelijk maakt hoe complex en tegenstrijdig gevoelens en verhoudingen kunnen zijn. Zo hangt Ada’s jongere broer Dakko graag de grappenmaker uit, maar klampt hij zich als het erop aankomt vast aan zijn zus. Beklemmend en confronterend is de scène waarin hij na een nachtmerrie in bed kruipt bij Ada, die hem vervolgens uit alle macht van zich af probeert te duwen.

Een andere jongen die zich opdringt is de hopeloos verliefde Tamik. Ada moet om hem lachen en maakt geheime afspraakjes, maar twijfelt ook. Ontsnappen door te trouwen? Heel anders is de verhouding met haar oudere broer Akim, die al uit huis is en Ada misschien zou kunnen steunen. Hoopt ze.

Kovalenko groeide zelf op in de regio en dat proef je. De dramatische constructie van het verhaal is redelijk losjes en de rol die een medische aandoening van vader speelt een beetje een kunstgreep. De kracht van de film schuilt vooral in de toon, het gevoel en de genuanceerde personages. Ada’s paarse jack als subtiel verzet; jeugdig plezier bij een ruige autocross; hoe hoop, teleurstelling, plezier, afkeer en verbazing om voorrang strijden op het gezicht van Ada.

Milana Aguzarova in de hoofdrol en Alik Karaev als haar vader zijn de enige beroepsacteurs; voor de overige rollen koos Kovalenko non-professionals. Met succes. Ze mikt daarbij op een sterk fysieke speelstijl, waarbij tedere aanrakingen, stoeipartijen en worstelingen minstens zo veel zeggen als de dialogen. Wanneer Ada onverwachts zeer ongemakkelijke seks met Tamik heeft, houdt ze haar vuisten aarzelend gebald, alsof ze twijfelt tussen verzet of zich laten gaan. Drijfveren zijn nooit eendimensionaal, situaties vaak vol tegenstellingen.

In Cannes kreeg de film in 2021 de hoofdprijs in de sectie Un Certain Regard. Dat was ruim een jaar geleden, toen er nog geen politiek aan het kijken naar Russische films kleefde. Ik houd het bij de constatering dat Kira Kovalenko een van de eersten was die tegen de aanval op Oekraïne protesteerden. En Unclenching the Fists vertelt een universeel verhaal, een prachtige slice of life die zich weinig aantrekt van geijkte formules.