TISHE!

In Tishe! kijken we met documentairemaker Victor Kossakovski een kleine anderhalf uur uit het raam van zijn appartement in Sint-Petersburg. Meer is niet nodig voor een even tragikomische als poëtische film.

In de eigenhandig gefabriceerde begintitels noemt Victor Kossakovski zijn documentaire Tishe! een ’toevallige film’, en het is niet moeilijk te begrijpen waarom. Had hij op tijd geld gekregen voor een ander project, dan had hij zich niet stierlijk thuis zitten vervelen en niet met de digitale handcamera een einde aan die verveling hoeven maken. Zonder Nicéphore Niépce’s foto ‘Uitzicht vanuit het raam in Le Gras’ (de eerste foto uit de geschiedenis) en E.T.A. Hoffmans verhaal ‘Het hoekraam van mijn neef’ was Kossakovski misschien nooit op het idee gekomen van een documentaire over het uitzicht vanuit zijn appartement in Sint Petersburg. En zonder de gewoon-mooie en absurde dingen die beneden op straat gebeurden was Tishe! lang niet zo tragikomisch, poëtisch en ontroerend geweest.
Kossakovski kan blij zijn dat er recht onder zijn raam van zomer op winter aan de straat gewerkt werd, en dat die werkzaamheden zo rampzalig verliepen. Al dat geploeter aan het asfalt geeft de film een hechte structuur, met het afwerken en gladstrijken als couplet en het opnieuw openbreken als uit den treure herhaald refrein. Nu eens komt er rook of water uit de grond, dan weer blijkt de riolering totaal verrot, en zo gaat dat maar door. De stratenmakers staan er steeds verslagener bij, maar blijven elkaar vanaf de rand van de bouwput ongevraagd commentaar geven en steken bij elke tegenslag koeltjes een peuk op. Met angst en beven wacht je af hoe de straat er aan het eind van de film uit zal zien.

Honden
De lamlendigheid blijft niet tot de stratenmakers beperkt. Het parkje op de hoek doet zelfs in de winter dienst als stamcafé, een man trekt een roestig karretje met zijn vrouw erop, maar het ergst van alles is toch wel de ochtendlijke schoonmaakploeg, die achteloos gaten in de straat prikt waar ze mooi al het vuil in weg kan bezemen. Laten we er vooral om lachen, heeft Kossakovski gedacht. Voortdurend speelt hij de beelden en de dialoog versneld af, en de schoonmakers poetsen in de maat van neoklassieke slapstickmuziek.
Maar in Tishe! (wat Russisch is voor ‘ssst!’) is niet elke lach eigenlijk een traan. Kossakovski houdt de tragiek van de stratenmakers in evenwicht met lieve momenten van alledaagse schoonheid, zoals het vreselijk verliefde stel dat onderuitgaat in de stromende regen en de moeder die met wat spuug het gezicht van haar kind schoonwrijft. Of de jongen die met bloemen op zijn lief staat te wachten, zijn schoenen nog even oppoetst, het zakdoekje stiekem op de grond gooit en daarmee onvrijwillig een erg koppig hondje naar zich toe lokt.
De honden van Sint-Petersburg stelen wel vaker de show in Tishe!. Kossakovski heeft immers iets met honden. Dat zag je al in zijn inmiddels klassieke plattelandsdocumentaire Belovy (1993), met dat scharminkel dat onvermoeibaar achter de tractor van zijn baasje aanrent. Maar hij heeft ook iets met al het levenloze dat over straat waait en vliegt: middels extreme close-ups veranderen regendruppels op het asfalt in een tintelend abstract schilderij, en pluisjes en blaadjes worden dartelende badgasten op reis naar een waterplas.
In alle rust, soms geholpen door serene liederen op de soundtrack, leert Kossakovski je op die manier kijken naar de dingen die buiten gebeuren. Tishe! is dan ook een film met evenveel sequels als er uitzichten zijn.

Kevin Toma