THE WORLD

De jonge Chinese regisseur Jia Zhang-ke (35) moet niets hebben van het nieuwe China. Dat mag, maar zijn moralisme krijgt in The world domineeachtige trekken.

In Peking staat een themapark dat De wereld heet. Bezoekers worden gelokt met de slogan: ‘Zie de wereld zonder Peking te hoeven verlaten’. Er staan nauwkeurige replica’s van attracties als de Eiffeltoren, de toren van Pisa, de Big Ben, de Taj Mahal en de Notre Dame. Ook ontbreken de piramiden niet. En de Twin Towers staan hier nog recht overeind. In een stuk woestijn lopen kamelen. In de verte horen we Beethovens vermuzakte ‘Alle Menschen werden Brüder’. Het enige verschil met de echte attracties is dat de Pekingse imitaties kleiner zijn. Wat niet betekent dat u aan Madurodam moet denken, want de Pekingse Eiffeltoren is 108 meter hoog.
Jia Zhang-ke koos het themapark als locatie voor zijn film The world. De filmmaker maakte vijf jaar geleden een verpletterende indruk met Platform, dat de belevenissen van een theatergroep volgt tussen 1979 en 1990. Het was de periode dat China van een communistische maoïstische dictatuur veranderde in een staatskapitalistisch land. De theatergroep veranderde mee van maoïstisch propagandaclubje naar een groep die met sexy danseressen en popmuziek publiek probeert te trekken. Het bijna drie uur durende Platform was een geweldige culturele geschiedenisles. Jia Zhang-ke’s boodschap leek te zijn dat het maoïstische en het nieuwe China even beroerd waren. Mao’s dictatuur was verschrikkelijk, maar het staatskapitalisme wakkerde hebzucht aan en vernietigde de Chinese traditionele waarden. Jia’s volgende film Unknown pleasures ramde de kritiek op het nieuwe China er nog eens hard in met een portret van twee opgeschoten lamlendige jongens, die hun dagen vullen met rondhangen, uitgaan en meisjes versieren. Uit de film spreekt bijna heimwee naar de maoïstische tijd, toen jongeren niet lummelden maar citaten van de Grote Roerganger uit het hoofd leerden.

Danseres
In The world bereikt Jia’s kritiek op het nieuwe China een nieuw hoogtepunt. Het themapark ziet hij als symbool van China’s vervreemding van de eigen cultuur. De film draait om jongeren die in het park werken. Ze doen wat jongeren overal doen: om elkaar heen drentelen, sms-en, verliefd worden, teleurgesteld raken en weer overeind krabbelen. The world spitst zich toe op danseres Tao en bewaker Taisheng, die een verhouding hebben. Taisheng blijkt geen trouwe minnaar, want hij begint een stiekeme relatie met een vrouw, van wie de man naar het Westen is gevlucht. Iedereen is op drift in The world. Nergens is houvast te vinden. Met sommigen loopt het slecht af, zoals met een Russische danseres, die Tao later in een hoerenclub aantreft. De film suggereert dat ze onder dwang werkt. Niet alleen hoeren, maar iedereen is in The world een gebruiksvoorwerp. Onbaatzuchtige liefde is nergens te vinden. Taisheng vat de strekking van de film samen: "Je kunt tegenwoordig niemand vertrouwen. Vertrouw ook mij niet. Alleen jezelf."
Jia’s kritiek is helder, maar niet overtuigend. Er is veel mis in China, maar wat is er zo verschrikkelijk aan een themapark? Voor bijna alle Chinezen is het de enige mogelijkheid om een indruk te krijgen van beroemde internationale bouwwerken. Er spreekt nieuwsgierigheid uit naar de wereld. Dat lijkt ons toe te juichen. Ook Jia’s portret van jongeren als oppervlakkige dolende zielen overtuigt niet. Deugen jongeren ooit in de ogen van volwassenen? Zhang-ke is vroeg oud geworden.

Jos van der Burg