The Vow

In oktober vorig jaar werd sekteleider Keith Raniere veroordeeld tot 120 jaar gevangenisstraf. Zijn ‘marketingorganisatie’ NXIVM bleek een sekscultus, waarin jonge vrouwen tot slaaf werden gemaakt. En dat zagen als persoonlijke groei.

Hij lijkt zacht, empathisch op het irritante af. Ronde bril, rond gezicht, rustige blik in z’n ogen. Keith Raniere had net zo goed een succesvolle ondernemer in Silicon Valley kunnen zijn. Of een kinderarts op het platteland van Oregon. Of een bibliothecaris in een klein stadje in Massachusetts. Maar Keith Raniere werd sekteleider.

Tussen 1998 en 2018 leidde Raniere een organisatie met de naam NXIVM. Officieel een marketingorganisatie die ‘persoonlijke en professionele ontwikkeling’ faciliteerde, maar volgens de rechtbank een sekscultus waarin honderden jonge vrouwen gemanipuleerd, verkracht en soms zelfs letterlijk gebrandmerkt werden. Op 27 oktober vorig jaar werd Raniere veroordeeld tot 120 jaar cel.

In de negendelige HBO-serie The Vow komen enkele vrouwen uitgebreid aan het woord. De tijd die de serie daarvoor neemt, is cruciaal om inzicht te krijgen in wat hier mis ging. Want een van de meest curieuze en bizarre aspecten aan deze zaak is dat een deel van de vrouwen zelf meedeed aan het misbruik. Dat kon gebeuren doordat Raniere een manipulatief systeem optuigde waarin hij de veelal jonge vrouwen zodanig aan zichzelf en hun perceptie van de wereld liet twijfelen – tegenwoordig noemen we dat gaslighting – dat hun grenzen opschoven en ze steeds meer accepteerden.

In een zogenaamd bevoorrechte geheime groep binnen NXIVM moesten de vrouwen in een systeem van slaven en meesters alles doen wat een meester hen opdroeg. Als iemand zich verzette, wist Raniere die weerstand te reframen als een ‘angst om te groeien’. Omdat het vrijwel allemaal vrouwen waren die voelden dat er iets ontbrak in hun leven, dat ze een diepere connectie misten, waren ze vatbaar voor zijn manipulatie. Ze lieten zich ook door Raniere overtuigen om – conform zijn ideale vrouwbeeld – enorm af te vallen.

Soms bekruipt je het gevoel dat dit ook best allemaal in 90 minuten had gekund in plaats van in 450 minuten. Anderzijds maakt die lengte het makkelijker om de geleidelijkheid van de manipulatie te ervaren en te begrijpen hoe mensen hun grenzen zodanig kunnen verleggen dat ze uiteindelijk met een diep traumatische ervaring blijven zitten.

The Vow is absoluut een waardevol document. De interne stukken die langskomen – waaronder video-opnamen die de sekte zelf maakte en die naar buiten werden gesmokkeld – geven inzicht in de manipulatie en de aantrekkingskracht. De volgzaamheid van een deel van de mensheid, de bereidheid om zich door anderen te laten manipuleren, is verbluffend en verdient het om steeds opnieuw bestudeerd te worden. Als intelligente vrouwen zich tot seksslaaf laten manipuleren en dat als persoonlijke groei ervaren, dan is echt alles mogelijk. In 2021 volgt een tweede deel van de serie, dat dieper ingaat op wat er gebeurde na Raniere’s arrestatie.

The Vow is te zien via Ziggo.