The Teacher Who Promised the Sea

Conventioneel drama over een onconventionele leraar in een bergdorpje aan de vooravond van de Spaanse Burgeroorlog.

Zo’n leraar willen we allemaal wel. Een open geest die zijn leerlingen als gelijken behandelt, hun nieuwsgierigheid prikkelt, vragen stelt, een gesprek laat ontstaan. Die ze boeken leert maken, laat walsen in het bos. In een prestatiegericht onderwijssysteem is zo iemand negentig jaar na dato helaas nog steeds een zeldzaamheid.

We hebben het hier over de Catalaanse leraar Antoni Benaiges, die in 1935 een jaar lang lesgeeft op het dorpsschooltje van het Noord-Spaanse bergdorp Bañuelos de Bureba volgens de methode-Freinet. Maar als op 19 juli 1936 fascistische militairen de macht grijpen, wordt de montere, onbevangen Benaiges gebrandmerkt als “een rooie, een atheïst en een vijand van Spanje” en opgepakt.

Als raamvertelling voor het portret van de leraar dient de zoektocht anno 2010 van de jonge moeder Ariadna naar haar verdwenen overgrootvader, die samen met Benaiges vastzat. Diens zoon, haar grootvader, zat als kind bij Benaiges in de klas. Ariadna’s zoektocht leidt naar een van de massagraven die verspreid liggen over Spanje. Daaruit zijn inmiddels zo’n twaalfduizend lichamen opgegraven, terwijl er naar schatting nog duizenden moeten worden gevonden. De film is gebaseerd op een gelijknamig boek uit 2013 over deze waargebeurde geschiedenis.

Als tijdens een praktijkles in het bos iemand vraagt waar het beekje naartoe stroomt, komt de zee ter sprake. Omdat geen van de kinderen die ooit heeft gezien, spoort Benaiges hen aan om wat ze erover weten op te tekenen in een boekje dat ze zelf drukken. De titel ervan is al net zo mooi als die van de film: De zee – door kinderen die er nog nooit zijn geweest. Vervolgens beweegt de leraar hemel en aarde om bij de conservatieve dorpelingen toestemming los te peuteren voor een schoolreisje naar zee. “Welke zee, die bij Bilbao?”, vraagt een jongetje. “Nee,” antwoordt Benaiges, “die aan de oostkant, bij Catalonië, waar ik vandaan kom.” Ook de zee kent vele gezichten.

Jammer genoeg is het filmportret van deze geliefde leraar een stuk conventioneler dan de inspirerende man zelf. Gezet in een somber ogend raamwerk, is de toon overwegend zonnig, idyllisch en soms zelfs sentimenteel van aard. De personages blijven eendimensionaal, de kindacteurs bewegen zich wat stijfjes geïnstrueerd, het verhaal wordt functioneel verteld. De burgeroorlog wordt maar even aangestipt, de verwoesting als bekend verondersteld.

Deze film wil vooral een ode zijn aan een unieke persoonlijkheid die achteloos werd vermoord. Het naar boven halen van dat verleden, dat voor alle betrokkenen nog altijd pijnlijk blijkt te zijn, staat op de voorgrond.