The Rehearsal, seizoen 2

Voor Nathan Fielder is het onderscheid tussen echt en nep achterhaald. Toch zet hij met het tweede seizoen van The Rehearsal een stap richting de werkelijkheid.

Met een uitgestreken gezicht kijkt Nathan Fielder naar een neergestort vliegtuig. De eerste keer dat hij in beeld verschijnt is tussen de brokstukken, gehuld in vlammen. Die brokstukken zijn neergelegd, de vlammen blijken projecties te zijn. Want dit is The Rehearsal, de HBO-serie waarin de komiek, acteur en regisseur uitgebreide reconstructies van de werkelijkheid maakt – en dit seizoen staat in het teken van vliegrampen veroorzaakt door communicatieproblemen in de cockpit.

Het beeld van Fielder tussen de vlammen is nep, en toch beklijft het: Fielder, die in zijn televisieseries al meer dan tien jaar god speelt, lijkt soms wel de duivel. Want hoewel hij telkens een echt probleem wil oplossen, raakt hij zo verstrikt in de oplossing dat hij de werkelijkheid uit het zicht verliest.

In het eerste seizoen van The Rehearsal (2022) hielp Fielder (The Curse, 2023-) mensen voor te bereiden op moeilijke gesprekken door ze alle mogelijke scenario’s te laten oefenen; in het tweede seizoen probeert hij communicatieproblemen op te lossen door mensen in de huid van anderen te laten kruipen. In beide seizoenen bouwt hij gebouwen na, huurt hij acteurs in en orkestreert hij zijn reconstructies tot in het absurde. Op een gegeven moment laat Fielder lucht van San Jose naar Los Angeles vervoeren zodat een gekloond hondje tijdens zijn jeugd precies dezelfde lucht kan inademen als zijn origineel.

Daarbij trekt Fielder zich weinig aan van ethische grenzen: hij drijft meerdere koppels uit elkaar en moedigt zijn acteurs bij een door hem georganiseerde nep-zangwedstrijd aan te flirten met een deelnemer. Hoewel iedereen toestemming geeft voor Fielders fratsen, lijkt dat vaak een formaliteit: een rolletje in een HBO-serie is voor veel aspirant-acteurs simpelweg te verleidelijk om te weigeren. Zelfs deze scheve machtsverhouding wordt in het tweede seizoen ironisch uitgespeeld. Fielders schijnbare onbewustheid van zijn machtspositie is in elk geval onderdeel van de grap – al blijft het onduidelijk in hoeverre de deelnemers weet hebben van hun rol in het geheel.

Meta zonder afstand
In 2015 bekritiseerde Bonney Teti, de moeder van AV Clubs tv-criticus John Teti, de methode van Fielder in een podcast. Natuurlijk moeten we lachen om de zakenmensen in zijn komedieserie Nathan for You (2013-2017), zei ze, maar drijft Fielder niet ook de spot met de kijker?

Fielders werk is inderdaad hyper-ironisch. Zijn series, inclusief de fictieserie The Curse, fungeren als een deconstructie van reality-tv, waarin werkelijkheid natuurlijk altijd al een rekbaar begrip was. Of het allemaal echt zo ging als wordt gepresenteerd, is minder belangrijk dan het verhaal dat wordt verteld. Fielder houdt van goocheltrucs, en hij heeft iets weg van een illusionist. Zelf blijft hij ondoorgrondelijk; zelfs buiten de series lijkt hij alleen als personage te bestaan.

Fielder verbaasde zich destijds over de kritiek van Teti. Juist die twijfel aan zijn intenties lijkt hij met The Rehearsal te adresseren. Hij blijft spelen met de grens tussen echt en geënsceneerd, maar houdt de kijker dit keer niet op een emotionele afstand. Oprecht mag ik het niet noemen, want, zo stelt Fielder in aflevering 2 ‘Star Potential’, ook oprechtheid is een performance. Of we geloven wat mensen zeggen, hangt immers meer af van hun toon dan van de waarachtigheid van hun opmerkingen.

Fielder worstelt er overigens zelf ook mee om de juiste toon te vinden, als personage in de serie, als regisseur van de serie en als personage en regisseur in interviews over de serie (“De toon wordt altijd anders dan ik het voor me zag”, zei hij tegen Rolling Stone). En dus verkondigt Fielder in de voice-over, na de tien minuten durende opening vol vliegrampen, dat hij dit seizoen nog geen enkele grap heeft gemaakt – terwijl het uiteraard juist grappig is dát de komedieserie opent met vliegrampen.

Fielder blijft moeilijk vast te pinnen, en het is moeilijk om over hem te schrijven zonder persoon en personage te verwarren. Hij doet soms zelfs interviews als zijn personage – en omgekeerd blijkt dat personage, op zijn minst gedeeltelijk, gebaseerd op zijn echte ik. In een interview met Vulture stelde Fielder eens dat het bevrijdend is om de karaktereigenschappen waar hij zich als tiener voor schaamde, in zijn personage uit te vergroten. Wat hem vroeger een buitenbeentje maakt, levert hem nu gelach op. Dus lijkt de ambiguïteit rond zijn personage ook een soort verdedigingsmechanisme: zolang hij zichzelf alleen maar speelt, is het niet erg dat we om hem lachen. Maar in het tweede seizoen van The Rehearsal dient die komische uitvergroting niet (alleen) om het personage Fielder op afstand te houden, maar (ook) om zijn belevingswereld inzichtelijk te maken. Het is nog steeds grappig, maar het is niet alleen een grap.

Echter dan nep
Fielder blijft geïnteresseerd in situaties waarin echt en nep niet meer te onderscheiden zijn. Niet alleen vloeien op de set en buiten de set in elkaar over, doordat echte plekken worden nagebouwd en acteurs echte mensen spelen, ook zijn de spontane momenten juist in de geënsceneerde scènes te vinden en het performatieve juist in de spontane interacties. Het is veelzeggend dat de eerste keer dat Fielder in een van zijn series een connectie met iemand voelt, dit met een sekswerker is (in de fenomenale laatste aflevering van Nathan for You, ‘Finding Frances’). Juist iemand die betaald wordt om verbinding te simuleren, roept in Fielders universum echte gevoelens op.

Het feit dat Fielder steeds omvangrijkere reconstructies van het echte leven maakt, doet denken aan de toneelregisseur Caden Cotard in Synecdoche, New York (2008), die een replica van zijn leven en zijn woonplaats New York bouwt en daarin steeds verder verstrikt raakt. Net zoals de beurs die Cotard ontvangt hem niet op nieuwe ideeën brengt, maar hem simpelweg de middelen geeft om op grote schaal te doen wat hij altijd al deed, lijken ook Fielders uitgebreide repetities met behulp van HBO-geld (“ze gaven me in principe carte blanche zolang ik binnen het budget blijf”) vooral een uitvergroting van wat hij al langer doet: proberen te doorgronden waarom mensen doen wat ze doen en daarbij vaak niet zeggen wat ze denken.

In Simulacra and Simulation beschrijft socioloog en filosoof Jean Baudrillard een toestand waarin de representatie van de werkelijkheid belangrijker wordt dan het ding dat ogenschijnlijk wordt gerepresenteerd. Hij noemt deze toestand ‘the hyperreal’, het ‘hyperechte’. In dit “‘echte’ zonder oorsprong of werkelijkheid” bevond het eerste seizoen van The Rehearsal zich. In dat seizoen verloor Fielder zich namelijk in zijn repetities: de simulatie van de werkelijkheid werd belangrijker dan de werkelijkheid die werd gesimuleerd. Zelfs toen de persoon die hij wilde helpen al lang was afgehaakt, bleef Fielder doorgaan.

In het tweede seizoen tracht Fielder het hyperechte te ontsnappen: hoewel hij zich op momenten opnieuw in de simulatie lijkt te verliezen, dient de simulatie uiteindelijk een werkelijk doel – net zoals een vliegsimulator uiteindelijk dient om piloten te leren een echt vliegtuig te besturen. Het is dan ook veelzeggend dat het eerste seizoen eindigt met een Fielder die steeds verder opgaat in zijn simulatie, terwijl het tweede eindigt met een Fielder die de inzichten uit de simulatie in de werkelijkheid probeert toe te passen.

Dit is geen grap
In zijn repetities houdt Fielder met alles rekening. Maar wat hij lijkt te vergeten – bewust, want dit is de meest voor de hand liggende grap van de serie – is dat de repetities in één cruciaal aspect van het echte leven verschillen. Ze worden gefilmd. Het is voor tv.

En toch kun je niet zomaar stellen dat The Rehearsal niet echt is. Net zoals reality-tv op een bepaalde manier altijd óók echt is en goocheltrucs misschien een illusie zijn, maar illusies bij het leven horen. Fielder is niet op zoek naar echtheid als tegenhanger van fictie, maar naar het moment waarop een geënsceneerde situatie iets onthult wat in het echte leven juist vaak verborgen blijft.

In het tweede seizoen van The Rehearsal botst Fielder op de constructie van zijn eigen personage, tegen de beperkingen van zijn eigen serie. In de eerste aflevering helpt niemand een gewonde clown omdat die altijd de clown uithangt. Natuurlijk is ook deze gebeurtenis in scène gezet. Maar als we zien hoe Fielder, vier afleveringen later, zijn eigen naam online opzoekt en alleen belachelijke beelden van zichzelf vindt, is het moeilijk om dit niet serieus te nemen.

“Ik wil grappen blijven maken terwijl ik ook enigszins serieus word genomen”, zegt Fielder in zijn interview met Rolling Stone. Dat bleek een uitdaging, zoals hij zelf stelt. Want dit seizoen wil Fielder een echt probleem bestrijden, maar lukt hem dat telkens niet. Hij is immers een komiek. En hoewel hij een relatief groot budget heeft en van HBO mag doen wat hij wil, moet de serie wel een komedie blijven. Hoe ver kun je komedie oprekken voordat het omslaat in ernst? The Rehearsal laat zien dat echt en nep, grappig en serieus, ironisch en oprecht geen tegenstelling hoeft te zijn.

Het tweede seizoen van The Rehearsal is vanaf 20 april 2025 te zien op HBO Max (VoD). Ook het eerste seizoen is beschikbaar.