The New Gospel

Een politiek activist als hedendaagse Jezus

The New Gospel

Fictie en werkelijkheid versterken elkaar in de quasidocumentaire The New Gospel, waarmee de Zwitserse theatermaker Milo Rau het passieverhaal van Christus nieuw, sociaal relevant leven in blaast.

Het klinkt bijna als iets uit een satire: Afrikaanse seizoenarbeiders spelen onder leiding van een gerenommeerd theaterregisseur Christus’ levensverhaal na in de streek waar eerder twee illustere Jezus-films zijn opgenomen. Toch is er in The New Gospel meer aan de hand. Zoals de Zwitserse film- en theatermaker Milo Rau (artistiek leider bij theatergezelschap NTGent en maker van docufictie The Congo Tribunal) opmerkt: is het niet opvallend dat uitgerekend Matera, het Zuid-Italiaanse plaatsje waar Pier Paolo Pasolini voor Il vangelo secondo Matteo (1964) en Mel Gibson voor Passion of the Christ (2002) het ideale decor vonden, zich nu geen raad weet met de stroom migranten die er vanuit Afrika aankomen op zoek naar werk en een beter leven?

Precies deze gemarginaliseerde groep, waar Jezus in zijn tijd voor zou zijn opgekomen, wordt in dat ‘ideale filmdecor’ door de autoriteiten genegeerd en door de lokale boeren uitgebuit. Weggestopt in een krottenwijk zonder elektriciteit en water, plukken de Afrikaanse seizoenarbeiders voor een hongerloontje tomaten, olijven en sinaasappels, die vervolgens op de borden van Italiaanse gezinnen belanden. “Als Jezus nu zou leven”, legt Rau aan het begin van The New Gospel zijn filmplannen uit aan de lokale bevolking van Matera, “zou hij deze mensen niet negeren. Daarom kan ik dat ook niet.”

Wat volgt is een fascinerend spel met fictie en werkelijkheid. Want om het lot van de migranten onder de aandacht te brengen besluit Rau om het evangelie van Mattheüs met ze na te spelen. Zo krijgt het passieverhaal een interessante sociale relevantie, en vormen de levensverhalen van de amateurspelers de basis van Rau’s film. Om het nog ingewikkelder te maken liet Rau de Italiaanse inwoners van Matera rollen kiezen als de Romeinse soldaten en elites, vroeg hij de acteur die in Pasolini’s film Jezus speelde, Enrique Irazqui om ditmaal Johannes de Doper te spelen en keert Maia Morgenstern uit The Passion of the Christ terug als Maria. Waarmee Rau vele betekenislagen op elkaar stapelt.

Als Jezus castte hij Yvan Sagnet, een Kameroens-Italiaanse politiek activist die zijn best doet de groep in de krottenwijk tot een politieke eenheid te smeden. Samen organiseren ze een ‘beweging voor waardigheid’ waarmee ze de straten van Matera op gaan om de verhalen van de immigranten te vertellen: over de donkere nacht van de overtocht, de hongerlonen in Italië, de slechte hygiëne en armoede in de wijk. “Iedere Italiaan die vannacht een tomaat of sinaasappel op zijn boord heeft, heeft dat aan deze mensen te danken”, vertelt Sagnet aan het publiek, dat vooral uit ongeïnteresseerde toeristen lijkt te bestaan.

Er zit sowieso een spanning in The New Gospel die ook in bijvoorbeeld Renzo Martens kunstdocumentaire White Cube (2020) zat: wie en wat profiteert nu van zo’n sociaal bevlogen kunstproject – de westerse kunstenaar of de gemarginaliseerde groep die hij als onderwerp neemt? Er is dan ook de nodige scepsis over de witte kunstenaar die met een cameraploeg een krottenwijk binnenstapt met het plan voor een filmproject. Wat wil je precies van ons, is de vraag. Een vraag die later in de film een echo krijgt wanneer een van de leiders van een protest voor waardigheid de filmmaker van sensatiezucht beticht. “Ik maak geen film”, stamelt hij. “Ik organiseer een politieke strijd!”

Ergens gaat die politieke strijd inderdaad verloren in de verschillende betekenislagen die Rau op elkaar stapelt. Als kijker vraag je je steeds meer af welke scènes nou precies geënsceneerd zijn: was het toevallig dat Irazqui herkend werd op straat als “die acteur uit Passolini’s film”, terwijl apostel Johannes in een gespeelde scène door dezelfde vrouw als vriend van Jezus van Nazareth wordt opgemerkt? En die vrouw die tijdens de casting over haar wat naïeve liefde over Afrika rept, had ze zelf dat kettinkje in de vorm van het continent uitgekozen? Het is een kluwen die lange tijd vooral verwarring oplevert, totdat het uiteindelijk samenkomt in een schitterend beeld van een zwarte Christus die met zijn zwarte gevolg over de muren van het oude Jeruzalem waardigheid komt eisen. Dan overstijgt The New Gospel religie.


The New Gospel is vanaf 25 maart te zien op Picl.