THE LIMITS OF CONTROL

Jim Jarmusch’ the limits of control is een kleurrijke film noir; een thriller zonder spanningsboog; een praatfilm die draait om stiltes; een enigma dat niet uitgelegd hoeft te worden.

"U spreekt geen Spaans, toch?", vraagt de Creool in het Frans. "U spreekt geen Spaans, toch?", vertaalt de Fransman naar het Engels. En "U spreekt geen Spaans, toch?", vraagt ook de Nederlandse ondertiteling tweemaal. Nee, de Lone Man (Isaach de Bankolé) spreekt geen Spaans in Jim Jarmusch’ the limits of control. Hij spreekt überhaupt niet veel; hij loopt vooral. Door smalle Spaanse straatjes in lege Spaanse steden en de weidse landschappen van het Spaanse platteland. Hij loopt naar tafeltjes op terrassen en in cafés, waar hij vervolgens de uiteenzetting aanhoort van mensen die hem telkens weer aanspreken met die vraag: "U spreekt geen Spaans, toch?"
Herhaling is het sleutelwoord van Jarmusch’ film. Niet alleen dat zinnetje keert telkens terug, ook andere flarden tekst spelen in meerdere gesprekken een rol — "La vida no vala nada", bijvoorbeeld, "het leven is niets waard". En er is de mysterieuze ruilhandel in luciferdoosjes die de Lone Man en zijn metgezellen bedrijven. Of zijn onverklaarde gewoonte om twee losse kopjes espresso naast elkaar te bestellen — een dubbele is uit den boze. Met ieder gesprek komt hij iets dichter bij zijn uiteindelijke doel, zonder dat de strekking of urgentie daarvan ooit echt duidelijk wordt.

Vergaarbak
the limits of control kleedt de plotwerkingen van een klassieke film noir volledig uit. Al snel is min of meer duidelijk — voor zover iets in deze film duidelijk is — dat de Lone Man een huurmoordenaar is, die toewerkt naar een opdracht. Zo nu en dan grijpt Jarmusch ook naar de noir-trucendoos, al geldt dit zeker niet voor de kleurrijke cinematografie van Christopher Doyle. Wel is er een zwarte helikopter die constant om de Lone Man heen blijft cirkelen; zoals veel in de film blijft het vaag wie door wie achtervolgd wordt.
De Lone Man boekt met zijn meanderende rondgang langs diverse gesprekspartners een zekere voortgang. Terwijl ze praten — over de oorsprong van het woord ‘bohemien’, over de hypnotiserende werking van stilte in film, over de hallucinerende kracht van peyote — krijgt hij mysterieuze codebriefjes. Via de luciferdoosjes ruilt de Lone Man diamanten voor informatie, krijgt hij een gitaar om er de dunste snaar van af te halen, of regelt hij een chauffeur. Alleen zijn die plotmachinaties zo tot op het bot zichtbaar, en zo onbeduidend en onbelangrijk, dat ze direct ook weer vervliegen
Wat overblijft is een hypnotiserende omzwerving door Spanje; een thriller zonder spanningsboog, een karakterstudie zonder psychologie, een praatfilm die draait om stiltes. Een film die zijn betekenis trekt uit de vergaarbak aan referenties naar andere kunstwerken die Jarmusch aanhaalt: schilderijen, literatuur, film, muziek. En een film waarin de kijker het verder vooral zelf moet invullen. Nog zo’n zinnetje dat steeds terug komt: "Gebruik je verbeelding."

Joost Broeren