The Last Sentence

De Zweedse journalist Torgny Segerstedt maakte zich met zijn scherp geformuleerde aanklachten tegen Hitler niet populair. In dit in zwart-wit gefilmde portret wint psychologie het van politiek.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed Zweden zijn uiterste best om neutraal te blijven, ook als men het daarvoor met Hitler op een akkoordje moet gooien. Fel tegenstander van dat weinig verheffende pragmatisme was luis in de pels Torgny Segerstedt, hoofdredacteur van een Göteborgs dagblad. Kort na Hitlers aantreden in 1933 noemde hij hem een belediging voor de wereld. Dat de nieuwe Duitse machthebbers hier fel op reageerden, vierde vrijdenker Segerstedt als een overwinning. In Zweden werd het hem niet in dank afgenomen.
Een en ander wordt door de inmiddels 81-jarige nestor van de Zweedse film Jan Troell in The Last Sentence (Dom över död man) uit de doeken gedaan. Dat had gemakkelijk een rechtlijnig heldenverhaal kunnen worden, ware het niet dat dit biografisch drama een onverwachte invalshoek krijgt. Terwijl Segerstedt op een rijkeluisfeestje grote woorden spreekt, blijft de camera hangen op zijn vermoeide echtgenote. Met lede ogen ziet ze hoe haar man en de joodse vrouw van zijn beste vriend het onbeschaamd met elkaar aanleggen. "Jullie hebben Hitler", zal ze later zeggen, "maar wat heb ik?"
De politieke ontwikkelingen blijven uiteraard meespelen, maar wel een beetje als een verplicht nummer. The Last Sentence is het sterkst als psychologisch drama met echo’s van Ingmar Bergman. Segerstedt als de van zijn geloof gevallen theoloog die zijn verbeten gevecht misschien wel nodig heeft om een leegte te vullen. Het is de complexe wereld van een rechtlijnig waarheidsspreker die tegelijkertijd emotioneel gesloten is. Hij worstelt nog altijd met het feit dat hij als achtjarig jongetje zijn moeder verloor. Ook de dood van zijn eigen zoon heeft hij nooit kunnen verwerken. Een eenzame man vermoedelijk, voor wie vrouwen slechts passanten zijn en die nog het meest verknocht lijkt aan zijn enorme honden.
Troell zet het beheerst en in klassieke stijl voor ons neer en laat veel conclusies uiteindelijk aan de kijker over. Zoals het vermoeden dat Segerstedts niet altijd even toeschietelijke karakter en zijn compromisloze onafhankelijkheid vast iets met elkaar te maken hebben. De voortreffelijke acteurs leggen aanzienlijk gewicht in de schaal, evenals de fraaie, in zwart-wit geschoten beelden van de rijke interieurs waarin de Zweedse upperclass zich beweegt. Een schitterend maar beklemmend decor dat slechts heel af en toe plaatsmaakt voor een kort, poëtisch moment in de natuur, weerspiegeling van onbereikbaar geluk.

Leo Bankersen